Sunday, 17 August 2025

Trump leh Putin inhmuh chungchang

- Joel Lairemsanga


Russia leh Ukraine ram inbeihna kal mek chungchang sawi turin India sana-a August 16, 2025 zing dar 1:00 vel-ah khan US President Donald Trump leh Russia President Vladimir Putin te chu Alaska-a Joint Base Elemendorf-Richardson-ah an inkawm.

He inkawmna hi kum engemaw zat hnuah Vladimir Putin-a'n US leilung a rah lehna hmasa ber a ni.

He inhmuh dunna programme duan hi a ropui hle a, red carpet phah niin US sipai chakna tarlan a ni a, US President chuanna car-ah Putin-a pawh a chuang ve hial nghe nghe.

Mi thil chikmi tam tak chuan he inbiakna hi inbiakna tak tak aiin a der maia inlak ropuina niin an sawi a, Trump-a hian remna siamtu anga lan a duh em avanga he thil hi thleng a ni a, Putin-a lahin mi mit lak tuma chet a lakna mai mai a ni e an ti bawk. A awlsam zawnga sawi chuan inremna leh inbiakna khunkhan tak a ni hranpa lo a, lemchanna mai a ni e ti an tam hle. 

He inbiaknaah hian Russia leh Ukraine inbeihna kal mekah inkaihhai kalpui tura inremna siam a ni lo a, Trump-a hian sawi chuak mahse Putin-a hian a pawm thei tlat lo. Russia-in Ukraine ram a chhuhsak pek let leh ni se ti-a rawtna pawh Putin-a hian a hnawl a, a sipai thiar chhuah a la tum lo hle.

Alaska-a inbiaknaah hian Ukraine ram sawm a ni ve lo a, hei hian sawisel a hlawh hle.

Trump-a hian Ukraine ram dinna hre chiang turin Ukraine President Zelenskyy chu Washington-ah kawm a tum thu a puang.

Europe ram hruaitute chuan Ukraine leh NATO leh EU hmabak tur chungchangah Russia hian lo sawi ve tur engmah a nei lo tiin an au  chhuak nghal phiar phiar.

A rilru thlak thut thin Trump-a'n Ukraine ram zahawmna leh Europe ram himna a tichhe vek ang tih an hlauh thawn thu an puang bawk. 

Trump-a'n Europe ramte chu US atanga an invenhimna hmanrua an lakluh kawngah tun aia tam a man an pe tur a ni tia a sawi chhuah chu Putin-a hian a pawmpui hle.

Oil leh gas leh lawng hmanga insumdawn tawnna chungchang pawh an sawidun a, tun aia nasa zawka lawng hmanga insumdawn tawnna kalpui an duh ve ve.

Russia leh China ram te hian engtiang chiaha inzawmna thuk tak nei nge an nih tih hriat chhuah tumin Trump-a hian zawhna fing tak a chhak chhuak viua naa Putin-a hian a chhang thui duh tlat lo. China nena an inlaichinna sawi thui duh lem lovin ram pahnihte inkarah lang tlang taka thil kalpui a duh zia a sawi thung. 

Trump-a chuan he inkawmna hi hlawkthlak a tih thu a sawi a; nimahsela mi tam tak erawh chuan Putin-a'n hnehna a chang zawk a ni an ti ve thung. 

Russia ram chanchinbu mite chuan US ram leilung ngeiah an ram President-in zam hauh lova a ngaihdan a va kalptlangpui avangin Russia ramin hnehna an chan thu an ziak uar hle.

Germany, France leh UK ram hruaitute chuan he inkawmna hian rah tha a chhuah zui an ring lo hle a,  rin a hnehin Trump-a hian Russia laka kun turin Ukraine hi a nawr zui vak ang tih an hlau hle thung.

Ukraine ram chuan Ukraine tel ve lohna inremna reng reng chu an pawm loh tur thu a puang nawn leh a, Washington-a Zelenskyy leh Trump-a inhmu tur hian kawng ro a su dawn em tih hi mi tam tak ngaihven a ni leh ta mek.

Alaska-a ram hruaitu pahnih inbiakna hian a entir ber nia lang chu Trump-a hian hmaichhanah Putin-a a be thei a, Putin-a lahin inphahhniam miah lovin US leilung ngeiah America President a kawm thei tih hi a ni deuh ber mai awm e.

I ngaihthlak duh chuan hei hi hmet rawh



​B-2 Spirit el phak tur Russia bomber siam mek - PAK DA

- Joel Lairemsanga


Cold War boruak a zawh hnuah pawh khan Russia chuan a bomber rinrawl Tu-95 Bear leh Tu-160 Blackjack te chu a hman chhunzawm zel a. 

Heng bomber pahnihte hi kum 2000 a lo her chhuah pawh khan an la  rintlakin an la chhhuanawm hle; nimahsela thiamna lamah hmasawnna a lo thang zel a, radar-in awlsam taka a hmuh chhuah zung zung theih tak avangin Russia chuan heng bomber pahnihte hi a iai tan ta a ni.

Russia ram hruaitu lian tak tak te chuan - "Bomb thlak chi thlawhna tha tak, hmun hla tak tak thlawk thleng pha a, bomb leh ralthuam rit tak tak phur thei a, radar-in a hmuh mai mai theih loh tur America B-2 spirit bomber ang hi kan mamawh ve ta e" tiin tawngkam an chhak chhuak ta fo mai.

Tichuan hun a rawn kal zel a, kum 2007 atang khan B-2 spirit el-phak tur bomber siam tuma hmalakna an kalpui tan ta a, kum 2013-ah chuan bomber tha tak siam hna an kalpui tur thu hi Russia sawrkar chuan official takin a puang ta a, project hming atan "Tupolev" tiin a vuah. 

He bomber an siam tum hi a hming atan PaK DA an ti a, a lampum chu Russia tawngin "Perspektivnyu Aviatsionnyy Kompleks Dalney Aviatsii" tih a ni deuh nuaih a, saptawng chuan "Future Long-Range Aviation Complex" tihna a ni.

He Russia bomber chhuanvawr tur hian B-2 spirit pianhmang ang a nei dawn ti ila kan sawi kim ber awm e. Radar-in awlsam taka a hmuh theih loh turin thiamna sang taka thuam a ni dawn a, a engine-te pawh pawnnlam atanga lang lo turin a thla chhungah thup tum a ni a, hei vang hian a sa har dawn a, a ri a bengchheng lo bawk dawn a ni. 

Darkar khatah Km.1000 a thlawk thleng hman dawn a, a tuibawm khata tuialhthei a pai hian Km.15000-a hla a thawh thlenpui thei bawk ang. Ton 40 zeta rit ralthuam a pai thei dawn a, thununtu pali an awm bawk ang. Chungte chu: pilot 1, co-pilot 1, navigator 1 leh weapon officer 1 te an ni dawn a ni.

Ralthuam hlauhawm tak tak a pai thei dawn a, chung zingah chuan Nuclear cruise missile Kh-102 a tel dawn a, Conventional missile Kh-101 a pai thei dawn bawk. A tum thelh ngai lo guided bomb a pai tel dawn a, hmelmate radar chhaih buai turin drone te chi a pai ang a  heng drone te hi hmelmate enthlakna atan a hman theih bawk ang.

Kum 2016-ah khan scale model chu thli thaw chak tak karah an lo enchhin tawh a, kum 2019 atanga kum 2021 inkar chhung khan a part hrang hrang siam chhuah hna an thawk bawk. 

Kumin emaw nakum emaw   chhung ngei hian a prototype hmasa ber siam chhuah hman tum a ni a,  kum 2027 atang chuan thlawhtir theih an inbeisei. 

kum 2030 atanga kum 2035 chhung khi chuan Russian Air Force te kutah tangkai taka hmang turin hlan theih an tum hle bawk.

I ngaihthlak duh chuan hei hi hmet rawh




Saturday, 9 August 2025

India-in a helicopter upa tak te a thlak dawn ta

- Joel Lairemsanga


India ram Defence Ministry chuan helicopter upa leh hlui tawh tak Chetak leh Cheetah chu tunlaia helicopter tha leh changkang Reconnaissance and surveillance helicopter (RSH) 200-in thlak a tum. Heng helicopter changkang 200 zinga 120 hi India army te'n an hmang dawn a, 80 erawh Air Force te kutah hlan a ni thung ang. 


Cheetah helicopter te hi kum 1960 atang daih tawh khan India hian a lo hmang tawh a, an upa tawh hle a ni. 


Times of India tarlan danin India hian helicopter changkang neih ngei a tum ruh em avangin hetiang helicopter siam thei company te chu an helicopter siam chanchin chipchiar pe turin a ngen a, chuta tang chuan India hian a lei tur thlang turin thutlukna a lo siam dawn a ni. India ram chhul chhuak company te pawhin helicopter an siam chhuah te an zuar ve thei dawn a, ram dang nena thawk hova an siam a nih pawhin India hian leisak a thinhrik dawn chuang hek lo a ni. 


India hian helicopter changkang leh tha a lei duh nihphung tur atan hengte hi a tarlang nghal:-


* Chhun leh zanah inang rengin hna a thawk thei tur a ni.


* Ram leilung thlithlaina atan te, sipai thiar velna atan te, hliam tuar thiarna atan te, mibo zawnna leh chhanchhuah hna thawhna atan te a hman theih tur a ni.


* Leilung pianhmang inang lo tak takah pawh a che thei tur a ni a, hmun sang takah a thlawk thei ang bawkin hmun hniam leh chhengchhiaah pawh a che thei hle tur a ni a, thli na tak karah pawh a hnathawh a buai phah tur a ni lo.


Kan sawi tawh angin India sipaite hian Chetak leh Cheetah helicopter te hi hun rei tak an lo hmang tawh a, a bik takin tlang sang tak tak thlawh kaina atan an hmang rim hle.  Sipai mamawh thiarna atan te, chhanchhuah hna thawhna atan te, sik leh sa hrang hrangah tangkai takin an lo hmang thin a ni. Nimahsela an lo upat tak em avangin India hian tunlai thiamnaa thuam helicopter changkanga thlak a tum ta a ni.


* India sorkar hian Hindustan Aeronautics Limited (HAL) siam Light Combat Helicopter 156 leina atan Rs. Vaibelchhe 45,000 a pawm tawh.


* Heng te hi China leh Pakistan nena kan inrina vela hman atan India leilam sipai leh thlawhna sipai kutah hlan a ni ang.


* Kum 20 liam ta atang tawh khan India sipaite'n chetak leh cheetah helicopter 350 te chu helicopter changkang leh thar zawka thlak turin India sorkar an lo kar daih tawh a ni. 


* Hetianga sipaite atanga karna a awm avangin India chuan helicopter thar lei tumin hma a la ta a, nimahsela a man chungchangah te, a himna thuah leh thildangah remna siampui theih company a neih loh avangin a zuzi zui ta reng a. 


* Kum 2015-ah khan India hian Kamov-226T siam dun puiah Russia nen remna thuthlung an ziak a, nimahsel a man chungchangah leh thil dangah an inrem theih ngang loh avangin a zuzi zui ve ta a ni.


* Tunah erawh India hian helicopter tunlai tak 200 zet lei a tum ruh ta hle a, heng 200 bakah hian HAL atangin helicopter 187 zet order fel a ni tawh bawk.


* Heng helicopter tharte hian zawi zawiin chetak leh cheetah te chu kum 2027 atangin an thlak chho zel tawh dawn a ni.


* Chetak leh cheetah te hi helicopter tha leh tangkai tak chu an ni ngei a, India pawhin a hmang rim hle. Amaherawhchu an upat tawh avangin tunlai thiamna heng - advanced avionics, safety system leh glass cockpit te an nei tha ve lo a, hei vang hian khaw chhia leh chhum chhah tak tak kara thlawk turin pilot tan a him lo ta em em thin a ni.


I ngaihthlak duh chuan hei hi hmet rawh




Monday, 4 August 2025

India-in indo lawng changkang a siam dawn

Joel Lairemsanga


India chuan indo lawng changkang leh hlauhawm ber tling phak tur siam tumin ruahmanna a siam mek a, indo lawng siam tuma ruahmanna a kalpui mek hi Project 18 tih a ni.

Indo lawng siam a tum hi destroyer a ni dawn a; nimahsela a len dawn em avang leh thil a tihtheih dawn em avangin destroyer aia lian zawk Cruiser ti pawhin ko ila a sual lo turah ngaih a ni.

India-in destroyer siam a tum hi official-in a hming tur phuah a la ni lo.

India hian destroyer changkang tak hi pariat siam a tum a, kum 2028 atang chuan a tak taka siam hna thawh tan a inbeisei.

India destroyer siam tum hi a lian dawn hle a, ton 13,000 zeta rit a ni dawn a, missile 144 zet a phur thei bawk ang. Missile a phurh turah hian BrahMos, hmun hnai leh hla kap pha missile chi hrang hrang leh missile thlawk chak ber chi te a tel ang.

He indo lawng hian radar changkang ber ber chi li a pai tel dawn a, Km.500-a hlaa hmelma thlawhna leh missile thlawk a lo hmu lawk thei dawn a, hnai tak taka missile thlawk leh drone tenau thlawkte kap thla chat chat turin laser gun a pai tel bawk ang.

He indo lawng changkang tak hian electric engine a hmang dawn a, a thawm a zawi dawn hle a, a chak em em bawk ang.

Helicopter pahnih a phur tel thei dawn a, hmelma tuihnuailawng a awm leh awm loh thlithlai turin drone bakah tui hnuaia vak vel tur robot a pai tel bawk dawn a ni.

He lawng siamna hmanrua leh thiamna bilh zaa 75 hi India ramah siam tum a ni.

Kan tarlan tawh angin he indo lawng changkang hian  laser gun a pai dawn a, super powerful magnetic gun a pai bawk ang. Sensor, radar, ralthuam leh a engine zawng zawng hi Artifical Intelligence (AI)-in a thunun vek dawn a, a changkang takzet dawn a ni.

Kumin 2025-ah hian a pianhmang tur hi duan zawh hman tum a ni a, kum 2028 atangin a tak taka a siam hna thawh tan theih beisei niin, kum 2032 atang chuan India lawng sipaite'n an hman tan theih beisei a ni bawk.

Heng destroyer changkang pariat te hi Indian Ocean-ah hna thawk tura ruahman an ni a, China leh Pakistan lakah India hum tura dah tum an ni a, tuihnuailawng, drone leh hmelma lawng te nuai chimit hneh hle tura theihtawp chhuaha changkanga siam a ni dawn a ni. He lawng hi India-in a neih hunah chuan lawng sipai chak lamah US leh China te a tlukpui en thei dawn niin an sawi.

I ngaihthlak duh chuan hei hi hmet rawh



Tuesday, 29 July 2025

India-in Rifle kap thei Drone leh silai changkang a siam

- Joel Lairemsanga


Bengaluru-a innghat defence company - Bharat Supply and Service (BSS Alliance) chuan drone changkang tak a siam chhuak. He drone hian assault rifle - a bik takin AK-203 a pai thei a, hnelmate che vel enthlakna atan a hman theih dawn bakah Rifle hian hmelmate a kap par par thei bawk.


Km.25 bial chhung vil thei tura duan niin darkar khat chhung a thlawk kual thei a, Kg.5-a rit rifle leh a mu a pai thei bawk. Chhun leh zana a hna thawh theih lam a inang reng bawk dawn a ni.


He drone hi tun hnaiah khan India sipaite nen an enchhin a, a hlawhtling hle a ni awm e. 


He drone thatna chhan ber chu Artificial Intelligence (AI)-in a thunun a, hei hian hmelmate a hmu chhuak zung zung thei a, thelh hauh lovin a kap fuh chat chat theih phah bawk. 


India hian mahni kutkawih ngei hmanga ralthuama intodelh turin tan a la mek a, "Make in India" campaign a kalpui a, hetianga drone tha leh changkang a enchhin hlawhtling ta hian "Make in India" campaign a kalpui mek hlawhtlinzia a lantir kan ti thei awm e. 


"Make in India" campaign hi September 25, 2014-ah khan kha tih laia India Prime Minister Narendra Modi-a'n a hawng a, he campaign-in a tum ber chu kawng hrang hrangah India chu thil siamna hmunpuia siam a, India mite tana hna tam zawk siamsak a ni.


Drone changkang kan sawi tak siamtu BSS Alliance pawh hi "Make in India" hnuaiah ralthuam tenau deuh siam tura defence company din a ni.


Thla hmasa June 2025-ah khan BSS Alliance vêk hian Light Machine Gun (LMG) changkang em em AI-in a thunun theih LMG changkang tak a lo enchhin hlawhtling hle tawh bawk. 


He LMG changkang tak hi Israel siam  LMG changkang em em entawna siam a ni a, a dâwt len zawng hi 7.6mm a ni.


He LMG hian camera leh sensor hmangin a kahtum a zawng hmu zung zung thei a, thelh miah lovin metre 600-a hlaa a kah tum a kap fuh thei a, Km.1-a hla a kap thleng pha bawk. Chhun leh zanah a kah tum a hnuh theih lam a inang reng.


Sik leh sa azir te, thli thawt dan azir leh a kah tum hlat zawng azirin silaimu kal dan hi a thlak kual thei hial. 


He silai thatna em em chu sipaiin a thunun kher ngai lovin amahin a kah tum a zawng hmu zung zung thei a, kap nghal thei tura a thunun theih hi a ni. Hetiang taka silai tha leh changkang hi a nei thei ram pawh an la tam lo hle.


I ngaihthlak duh chuan hei hi hmet rawh




India-in Bomber hlauhawm ULRSA siam a tum

- Joel Lairemsanga


India hian tunah hian Indian Airforce-te hman tur hmun hla tak tak thleng phak bomb thlak chi thlawhna ultra-long-range strategic bomber siam tumin ruahmanna a siam mek. He bomber, a hming lam tawia ULRSA tih hi a siam zo thei a nih chuan Km. 12,000-a hlaah pawh bomb thlak turin a thlawk thleng pha thei dawn a, hetiang bomb thlak chi thlawhna nei mek USA, Russia leh China te nen India chu tlar khatah a thu ve thei dawn tihna a ni bawk. 


India hian he bomber hi Russia bomber Tu-160 leh America bomber B-21 te entawna siam a tum nia sawi a ni. Radar hmuh mai mai theih loh turin stealth technology-a thuam a ni dawn a, hla tak thlawk thei tur leh bomb rit tak tak leh tam tak thlawhpui nal nal thei tura siam chhuah tum a ni bawk. 


India hian ULRSA hi a siam zawh hunah chuan ralthuam lama a dinhmun a sawhnghet sawt dawn tihna a ni a, khawmual dang daih bei tur pawhin theihna a nei tha hle tihna a ni bawk ang. 


Kan sawi tawh angin he bomber hian stealth technology a nei dawn a, a thlawh chak theihna atan leh tuialhthei a heh loh zawk nan Tu-160 ang pian hmang a nei ve bawk ang. 


Ralthuam rit tak tak chi tam tak phur thei tura siam tum a ni a, heng zingah hian BrahMos-NG missile, Agni-P missile, laser bomb leh anti-radiation missile te pawh a tel ve ngei dawn a ni. 


Ralthuam changkang siam kawngah India leh Russia leh France thawh hona hi a tha hle a, Russia hian bomber hlauhawm leh tha zet mai Tu-160 siam kawngah tawnhriat tha tak a nei tawh a, France lah hian stealth tehchnology siam kawngah tawnhriat a nei tha hle bawk si a, chuvangin Russia leh France hian India-in ULRSA a siam kawngah an puih ngei beisei a ni. 


A engine tur siam chhuah hi India mu tan lian ber pakhat a la ni a, tunah hian Russia siam NK-32 leh GE-414 engine te chik takin a zir chiang mek a, khawi zawk hi nge chak tha zawk a, tuialhthei heh lo zawk bawk si ang tiin thu a buk mek a ni awm e.


ULRSA hi a siam chhuak a nih pawhin India hian a kutkawih ngeia a ralthuam siamte paitir a tum ruh hle a, BrahMos-NG pawh pai teltir a tum nasa hle. Hei hi ama kutkawih ngei ralthuam hmanga intodelh a tumna kawng khat a ni.


ULRSA siam tum mek hi tunah hian ruahmanna kalpui mek chauh a la ni a, a pianhmang tur duan mek chauh a la ni bawk. A model hmasa ber hi kum 2035-ah pho chhuah theih beisei a ni a, 5th generation fighter jet AMCA siam tuma hmalakna a kalpui mek tih lohah chuan India-in ralthuam siam kawnga a project neih len ber chu ULRSA siam hi a ni. 


India bomber tha elkhen siam tur hian engine pahnih emaw pali emaw a neih rin a ni. He bomber hi a siam hlawhtlin ngat chuan India hian a hmelmate chu khawmual, tuipui leh van boruak atangin awlsam takin a bei thei dawn tihna a ni a, ram danga tum kher ngai lovin India ram chhung ngei atangin hmun hla tak tak pawh a va bei thei dawn bawk a ni. 


Kan sawi tawh angin he bomber siam hna hi kalpui tan mek tihna ni lovin siam tumin ruahmanna kalpui mek a ni a, a pianhmang tur duan mek chauh a la ni a, van boruaka leu vel tur chuan nghah rei pawh a la ngaih hmel viau mai. 


India hian tuna siam hna a kalpui mek 5th generation fighter jet AMCA leh Ultra-long-range Strategic bomber hi han siam chhuak hlawhtling ve ve ni ta ngat sela chu ralthuam lamah India chu khawvelin USA, Russia leh China nen an hmuh san lam a inang thuak dawn tiin sawi ila kan sawi sual viau awm lo ve.


I ngaihthlak duh chuan hei hi hmet rawh




Monday, 21 July 2025

F-22 a siam tlem vangin US a mangang ru deuh!

- Joel Lairemsanga


F-22 Raptor hi khawvelah 5th generation stealth fighter siam hmasak ber a ni a, van boruakah lal hrawtin a thunun nghal hmak tihna a ni.


A changkang em em a, radar hmuh mai mai theih loh turin stealth technology-a thuam a ni a, hlauhawm a awm leh awm loh te amahin a zawng chhuak nghal char char thei a, lo inveng turin a insiam rem nghal zung zung thei bawk.


A pian hmang hi awmze nei taka duan niin inthazo taka che vel thei tura siam a ni a, chak takin a thlawh theih phah bawk. 


Kum 20 chuang a service tawh hnuah pawh indo thlawhna changkang berah ngaih a la ni pha hial tho.


A engine hian thrust vectoring power a neih that em avangin van boruaka indo thlawhna dang nena inbeih kawngah pawh a chungnung zawk hle turah ngaih a la ni reng bawk.


F-22 hi a tirah chuan a vaiin 750 siam chhuah tum a ni a; nimahsela 186 thleng chauh an siam ta a. Heng zingah pawh hian 150 chauh hi eng hun pawha che chhuak tura inring sa reng an ni chauh thung. 


An duh aia tlema an siam chhuah avang hian US hian indona lian tham lo tawk ta se F-22 mamawhna a san dawn em avangin hlauhthawnna a nei ve a, an mamawhna phuhru turin F-47 siam hna an kalpui mek a, a ranglama siam zo vat turin F-47 siam hna hi chak takin an kalpui mek nghe nghe. 


US sorkar report-in a tarlan dan chuan kum 2011 leh kum 2021 chhung khan indona lian tham lo thleng ta ngat se chu a enkawlna senso a sanzia leh a hautak si zia ngaihtuahin F-22 indo thlawhna te hi an tam tawk loh bawk si avangin F-22 te hian US hi ram dang atanga beihna lian tham lakah chakna an chanpui dawn hauh lo tih an hmu chhuak hial nghe nghe. 


F-22 enkawlna senso hi a hautak hle a, F-22 pakhat hi thuam belh tur chuan dollar maktaduai 72.6 zet sen a ngai a ni. 


A siam mai bakah siam sa enkawl a hautak em avangin F-22 hi duh anga tam siam chhuah a nih loh phah ni-a sawi a ni a, a siam hna hrim hrim hi chawlhsan tawh a nih bawk  avangin a thar siam chhuah leh hi thil beiseiawm a ni tawh lo.


China leh Russia lah chuan indo thlawhna an siam chhuak teuh teuh reng a, US erawh chuan indo thlawhna changkang leh tha em em tlem te a siam chhuak ve thung a, an thil kalpui dan a inang lo hle. 


F-35 hi F-22 anga van boruak thunun hneh em em tura siam a ni lem lo a, chu ai chuan hna tam tak thawk thei tura duan a ni.


Mi thiam tam tak chuan F-22 150 lek hi Russia leh china ram do hneh turin innghahna atan a hman tlak dawn em ni tih zawhna hi chhan har an ti rih hle. A thlawhna a tha lo tihna lam ai mahin an tlem lutuk hian an ngaihtuahna a tibuai zawk a ni. 


US-in indo thlawhna tha vawrtawp tur 6th generation stealth fighter F-47 a siam mek a, hei hian F-22 te a la thlak turah beisei a ni nghe nghe. 


F-47 siam zawh a nih hma chu US hian F-22 tlem te a neih lakah a lo la innghah phawt a ngai dawn tihna a ni a, chu lah chu indona lian tham a awmin thlawhna changkang lo zawkin an tam hneh na na na chuan dinhmun chhe zawkah dinna chance a awm ve tlat si a, thuk taka ngaihtuahna hmangte chuan tun dinhmunah chuan US himna hi a derthawng ve deuh niah an ngaih phah hial mai.


Mi thenkhat ve thung erawh chuan a kum tam ve deuh tawh mahse F-22 hi indo thlawhna tha ber leh rintlak ber a la ni a, thlawhna dangin tam hneh pawh ni se innghahna tlak ber a la ni reng e an ti ve tho bawk.


I ngaihthlak duh chuan hei hi hmet rawh





Saturday, 19 July 2025

Russia-in interceptor tha elkhen tur MiG-41 a siam mek

- Joel Lairemsanga


Report hrang hrang atanga a lan danin Russia-in indo thlawhna dangtu leh chhaih buaitu tur hypersonic sixth generation interceptor a siam mek a, hei hian radar hmuh mai mai theih loh F-35 pawh a dah tha hmak hmak thei hial dawn niin an sawi. Ri let li aia chakin a thlawk thei dawn a, missile kahhlak theih loh tura duan a ni dawn bawk a, van boruakah lal a hrawt thei hle turah an ngai.


Russia hian a MiG-31-ah duhkhawp lohna a neih avangin a thlakna atan sixth generation interceptor MiG-41 hi a siam ta nia sawi a ni a, a siamna atan hian dollar tluklehdingawn 5 lai dah a ni a, kum 2030-ah chuan boruakah a vawk lal len hman an beisei. TASS report-a a lan dan chuan MiG-41 hian US indo thlawhna changkang tak tak te chu a chhaih buai hneh hle turah an ngai hmiah. 


Kan tarlan tawh angin ri let li aia chakin a thlawk thei dawn a, darkar khatah Km.4900 a thlawk thleng hman dawn a, indo thlawhna tam tak aiin a thlawk chak zawk dawn a. F-35 meuh pawhin a umpha dawn lo a ni awm e. Kum 2025 Defense express-in a tarlan danin NATO indo thlawhna tha ber ber ai pawhin a thlawk chak zawk dawn hle a ni. 


MiG-41 hian van thengrenga satellite che vel a tibuai thei dawn a, satellite ber a chhaih buai chuan hmelmate inbiakpawhna a tichhe hneh hle dawn tihna a ni. Reuters chanchinbu phei chuan vansanga tangkai taka hna thawk mek satellite tam tak tan MiG-41 hi a him lo thei hle dawn a ni tiin a hlauhthawn thu a lo chhuah tawh nghe nghe. 


MiG-41 hi radar hmuh theih loh tura thuam a ni dawn a, a pianhmang atang rêng pawhin US stealth technology el phak tura duan a ni. Janes Report-ah phei chuan F-35 thlawhnaa sensor hman mek technology chu ruk niin MiG-41-ah hian hman a ni ve dawn tih tarlan a ni. 


He interceptor hian nuclear ralthuam a pai thei dawn bawk a, a bik takin Arctic huamchhunga intihbuaina a awmin a che na thei zual turah ngaih a ni bawk. 2024 AP report chuan nuclear ralthuam pai thei tura a bik taka siam a nih tur thu hi a lo tarlang tawh bawk.


Russia hian Arctic leh European van boruak thunun turin a bik liau liauva MiG-41 hi siam tum a ni a, NATO indo thlawhna tha ber ber te hnuaichhiah thei turin thlawh thui zawng leh thlawh chak zawngah chungnung taka siam a tum ruh hle. 


Russia analyst thenkhat chuan Russia hmarlam ramri venghim turin MIg-41 hi a tawk hle dawn niin an sawi.


MiG-41 el phak teuh ber tura ngaih chu US indo thlawhna siam F-35 hi a ni a, a chungnung zawk tur hi sawithiam a har rih hle a, han siam zo phawt sela a la hriat mai ang chu. 


Hetih lai hian NATO member ramte chuan rinhlelhna mitin an la thlir rih mek a, kum 2030-ah a thlawk hman dawn emni an la ti he haw rih bawk.


I ngaihthlak duh chuan hei hi hmet rawh




Monday, 14 July 2025

"Putin-a'n lem ang min der a ni" tiin Trump-a a thinrim thar hle

- Joel Lairemsanga


Tun hnai atang hian Trump-a hian Russia chunga a rilru put hmang a thlak ta hlawk a ni ber mai. US President Office a luah atanga ni reilote hnuah Russia leh Ukraine inkar buaina a chin fel tur thu pawh beiseina sang tak neiin a puang lawk hial a nih kha. 


US President a han ni ta ngei a, theihtawp chhuahin ram pahnih inkar chhe mek chu tuam that tumin hma pawh a la ngei a. A tirah phei kha chuan Ukraine zawk hi a dem na em em a, ralthuam lama US-in tanpuina a kalpui mek pawh a titawp hial a. Mi rin loh takin thil a kalpui a, mi thenkhat phei chuan Trump-a hian Vladimir Putin-a hi a lo va hlau em em ve an ti hman hial nghe nghe. 


Palaite tirin Russia hi an harsatna ngaihthlaksakin a dawr fo a, amah Trump-a ngei pawh hian darkar rei tak tak Putin-a hi biakhlatnain a be fo bawk.


Tunah erawh Putin-a lakah a beidawng ve ta a ni ngei ang : "Putin-a hian tawngkam tha leh ngaihthlak nuam takin min chhang zel a;nimahsela kan inbiak zawh veleh pawisawi lo nunna la turin bomb kah chhuah a hreh chuang si lo. Tunah chuan Ukraine nena an inkar boruak chinfel tum hi thil khirh tak a ni ta e. Putin-a hian lem ang min lo der khum char char a ni ber e" a rawn ti chhuak ve ta hlawl mai.


Tunah chuan Trump-a hian Russia laka a rilru put dan a thlak ta a, ralthuama Ukraine a tanpuina a tihtawp pawh a sut leh ta hial mai. Russia laka a rilru put dan a thlak ang bawkin Ukraine chunga a rilru put pawh hetiang hian a thlak ve ta bawk:


1. Vawiin July 14, 2025-ah hian President Trump-a hian Ukraine  van boruak venhimna atan Patriot Missile Defense System a thawn tur thu a puang ta a. Hei hian Russia missile leh bomb hlauhawm lo thawkte lakah Ukraine a hum dawn a ni. He Patriot Missile Defense System man hi European Union chuan US hi an pe thung ang. 


2. Kumin March thla tirah khan US hian Ukraine hnena ralthuam a pek chu a lo titawp tawh a. Nimahsela Ukraine hnenah ralthuam pek hna hi a thar thawh leh dawn ta a, air defense missile changkang ber ber thlengin a pe dawn ta a ni.


3. Nikum December 2024-ah khan US hian Ukraine tanpuina atan US dollar tluklehdingawn 2.5 chu pek chhuah a lo remti tawh a. Hei hi Trump-a hian dan tum loin a remti ve dawn ta bawk a ni awm e.


4. Tun hnaiah hian US-in a aiawha a tirh Lt. Gen. Keith Kellogg leh Ukraine President Zelensky te Ukraine khawpuiah an inkawm a, Ukraine van boruak venhim dan tur te, ralthuam tam zawk siam dun dan tur leh Russia hrek dan tur chipchiarte an sawi dun a ni.


5. US-in ralthuam lama Ukraine puih a tum thar chu Senator Lindsey Graham chuan a thlawp hle a, Trump-a chungah pawh a lawm thu a sawi chhuak hial. Nasa zawka Russia hrek hi thil tul tak a ni a ti bawk.


6. Ralthuam lamah Ukraine an puih bakah hian US leh a lamtangte hian Russia lakah hrekna nasa zawk kalpui an tum thar leh ta bawk.


7. Ralthuam bakah hian US hian Ukraine hi a ram chhunga hmasawnna ruhrel lian tak tak Russia-in a tihchhiatsak te siam thatsak kawngah puih a tum bawk a. Economic Resilience Agreement kaltlangin Ukraine hi loan dollar tluklehdingawn 20 zet thehchhuahsak a tum nghe nghe. Hei hian kawlphetha siam chhuah leh lo neih leh huan thlai siam kawnga puihna thlengin a huam ang.


8. Tunah hian US hian USAID leh State Department kaltlangin Ukraine-ah hian a mamawhte hnenah chaw leh chenna te, hriselna kawnga inenkawlna leh khaw vawt laka himna hna thawkin tanpuina a kalpui mek nghe nghe.


Trump-a'n an lakah a rilrpu put dan a thlak tih a hriat vang a ni maithei a, tunlai hian Russia hian sangawizawnpui dap kawngah nasa takin hma a la ve mek a, Russia Foreign Minister chu North Korea-ah zinin Kim Jong Un nen ram pahnihte inkar boruak thatzia an tarlang thar chuai chuai mai a ni.


Mi tam takin Donald Trump-a'n White House-a Ukraine President Zelensky a lo khak chiam mai kha mak an tiin Ukraine tantute beng a thlep nasa hman hle a nih kha. Nimahsela Ukraine lakah a rilru put hmang a rawn thlak ve ta a, tanpuina kalpui a tum thu a rawn puang thar ta hian mi tam tak a tilawm hle. Ukraine tantute bakah hian Ukraine ngei  pawhin Trump-a chet lak dan thar hi an thlamuanpui ngeiin a rinawm.


US leh Russia leh Ukraine inkar boruak awm zel tur hi khawvelin kan thlir thup mai a nih tak ber hi.


I ngaihthlak duh chuan hei hi hmet rawh




Sunday, 13 July 2025

Indo thlawhna khalhtu nei miah lo ram panga te

- Joel Lairemsanga


Khawvela ram thiltithei kan sawi reng rengin ralthuam lama an dinhmun hi kan rilruah a lo lang nghal zat zel chu a nih hi. Ralthuamah pawh indo thlawhna an neih that leh that lohah ram chak zawng kan teh nasa hle bawk.


Ram thenkhatin indo thlawhna tha ber ber an neih laiin a thente erawh an lo pachhe ve ve em bawk a, chung zinga pachhe ber ber te chu i han tarlang teh ang:-


1. Libya: Muammar Gaddafi rorelna hnuaiah khan Libya hian indo thlawhna - MiG-21, MiG-23 leh Mirage F1 te chu a nei ve ngei a. Civil War a rawn chhuah tak avangin thlawhna tumhmunte bomb chhiat a ni a, pilot-te pawh an bang a, a thente erawh thah an ni bawk. Heng avang hian tunah hian indo thlawhna thenkhat chu khawih chet lohin an awm tawl vel ta mai mai a ni.


2. Afghanistan: An ram atanga US a inlak chhuah veleh khan Afghanistan-ah hian Taliban-te'n rorelna fawng an vuan zui nghal deuh mai a, US sipaite kalsan A-29 Super Tucano leh Mi-17 Helicopter-te chu  hman chak viau mahse an zingah hetiang khawl thunun thiam leh enkawl thiam an awm miau loh avangin heng thlawhnate hi an ramah rorelna fawng chelh tura an chak tawkzia lantirna atan an hung mawi vel ta mai mai a ni. 


3. Yemen: Yemen hian tunhma chuan Su-22 leh MiG-29 te a chhawrin a tuaihnum ve thin hle a; nimahsela Civil War avang leh Saudi atanga beihna a tawh avangin a ram chhunga hmasawnna ruhrel lian tak tak te tihchhiat a lo ni ta a. Pilot thenkhat la nei ve bawk mahse thlawhna tuaihnum tur khawpa theihna a neih tak loh avangin a thlawhnate hi khawhar takin an chawl ta thuap mai a ni.


4. Somalia: Somalia hian airforce mumal a neih lohna a rei ta hle. Tun hma chuan MiG fighter-te a neiin a chhawr tangkai thin hle . Training mumal tak leh khawl lam enkawl thiamna awmze nei an neih loh avangin pilot an awm mumal ta lo a, thlawhna te chu la nei mahse pilot ber an awm tak miau loh avangin thlawhnate chu hun mawi mai mai an lo ni ta a ni.


5. Chad: Chad hian kum 2014-ah khan Ukraine atangin Mig-29 a lei a;  nimahsela an ram retheih avang leh pilot puitling an tlakchham avangin a indo thlawhna lei tharte hi a nih tur angin a la hmang thei lo a ni awm e. Hun pawimawh leh thiltih pawimawh an neih changa an MiG-29 te chet vel tir tur pawhin ram dang pilot-te an la ruai thin a ni awm a, a nih dan tur taka hman chu an la hlat hmel rih hle.


I ngaihthlak duh chuan hei hi hmet rawh