Friday 6 December 2013

KRISMAS THU DIK

                                                                                                    Pathian hruaina zarah krismas  kan lo thleng leh dawn ta reng mai. Pathian hnenah lawmthu awm sela. Rilru pawhin Bethlehem mual tlai tla eng lam a hawi ve der tawh zawng a nih hi. “ Krismas” tih thumal kan hman leh hmuh apianga rilrua rawn lang ve nghal thin chu Berampute, Ran chaw pekna thleng leh Khawchhak mifingte hi an ni ngei ang le. Lemziak thiamte pawhin an lem te a ang thei ber tur nia an ngaih hmangin mawi tak takin an ziakin an chei thin a; tin, Biak In cheinan te pawh Ran chaw pekna thlenga nausen Isua, Berampu te leh Mifing ten chibai an buk lai lem te pawh kan hman thin hi.  Heta  rilrua lo lang ta chu- Krismas vuakveta kan hmuh thin tam zawkah te hian mi tam tak ten nausen Isua kha Berampu te leh khawchhak mifingte khan chibai an buk rual niah kan ngai a. Khawchhak mifingte lah mi pathum ni tura ngaihna lian tak kan nei deuh vek lehnghal niin a lang . Bible keu khat deuh phei chuan Bible tlawh chhanin huai takin inhnial kan cho mai awm mange tih te ngaihtuahnaah a lo lut a. Engpawh ni sela a mawh hran lo ve. Krismas chanchinin a ken tel Berampute leh khawchhak mifing chungchangah hi chuan mizote chauh ni lovin hnamdang te pawh hian ngaihdan leh pawm dan nghet, Bible-a lang si lo hi an lo nei ve tho mai. Heng ngaihdan nghet tihdik hi a pawimawh ber ni lo mahse hriatna tizautu atan tun tumah hian mithiamte  thuziak atangtein tlemte lo tarlang ila:

1.  Khawchhak mifingte kha pathum an ni chiah em?        
Mi tam tak ten khawchhak mifingte kha mi pathum niin kan ngai nghet hle thin. Kan Bible hian engtin chiah nge a tarlan le? Fakna hlaah te pawh “ Khawchhak lal pathumte kan ni ”  tihte kan nei tawh a. Kan hriat angin Isua Krista pian thu hi Luka 2:1-20 thuah hian kan hmu a. Mi hrang hrang- Mari, Josefa, nausen Isua, angel ten berampute hnena Isua pianthu an thlen thlengin a lang a. Nausen Isua chu Bethlehema ran chaw pekna thlengah a lo piang a ni. Luka 2:8-14 thuah hian vantirhkohten berampute hnena Isua pian thu an thlen dan chiang takin kan hmu a. Vantirhkohte thu awihin beramputen nausen Isua chibai an buk thu hi Luka 2:16 ah hian kan hmu nghal bawk. Luka hian Isua pian zana arsi lan thu te, khawchhak mifing ten nausen Isua chibai an buk thu te a ziak ve lo va. Chanchintha Matthaia ziak lo en ve leh ta ila. Mt. 2:1-2 ah chuan, ‘ Tin, lal Heroda a lal laia, Judai rama Bethlehem khuaa Isua a lo pianin ngai teh, khawchhak lam ata mi fingte Jerusalem khuaah an lo kal a, “ Khawiah nge Judate lal lo piang chu? khawchhak lamah a arsi kan hmu a, amah chibai buk turin kan lo kal a ni,” an ti a.’  Kan  Bible  hian,  “khawchhak lam ata mi fing pathumte Jerusalem khuaah an lo kal a,” a ti  lo va, “ khawchhak lam ata mi fingte Jerusalem khuaah an lo kal a,” a ti mai chauh a ni.Chuti anih chuan mi pathum ni tura kan lo ngaih ngawtna chhan hi chu Bible pawnlam thawnthu atangin a ni tih a chiang hle. Tin, Isua chibai buk nana thilpek pathum an hlan avang ngawt hian mi pathum ni tura ngaihna hi mi tam tak thinlungah a bet nghet hle bawk.

2.  Khawchhak mifingte hi tute nge? 
       Khawchhak mifingte hi an hming leh an rawn kalna pawh hriat a ni lo va. Thawnthuah erawh chuan Aigupta leh Greek ram atanga lo kal niin sawi a ni a. An hming pawh Casper-a, Melkior-a leh Balthasar-a tih a ni. (William Barclay, The Gospel of Mattew). Kan rin pui ber tur Bible-a a lan miau loh avangin Bible pawn thawnthu pawm vek loh hi a him ber awm e.  Greek chanchin ziaktu ropui Herodotus-a sawi dan chuan khawchhak mifingte hi mumang hrilhfiah thiam an ni a. An hunlaia ‘khawchhak’ han tih hian Mesopotamia emaw, Arabia emaw, a piah leh daih pawh a huam thei a. Tin, mi thenkhat chuan Persia rama puithiam chi niin an ngai thung.  Lal nia ngai an awm bawk a. An chanchina lang chiang tak pakhat chu khawchhak lam atanga lo kal an nih leh arsi chanchin zirmi an ni hi a ni.*  (* Bible Thumal Hrilhfiahna : Revd Chuauthuama).

3.  Berampute leh khawchhak mifingte hian Isua chibai an bûk rual em?        Mt. 2:1-2 ah chuan,  Tin, lal Heroda a lal laia, Judai rama Bethlehem khuaa Isua a lo pianin ngai teh, khawchhak lam ata mi fingte Jerusalem khuaah an lo kal a, “ Khawiah nge Judate lal lo piang chu? khawchhak lamah a arsi kan hmu a, amah chibai buk turin kan lo kal a ni,” an ti a.’ tih kan hmu a. Isua pian hunlai khawvelah hian zinvei vahna atana an hmanraw tangkai tak pakhat chu sanghawngsei a ni a. Kan tunlai khawvel nen hian a la inthlau em em a ni. Hei vang hian an rawn chhuahna atanga Jerusalem khawpui lo thleng tur hian hun rei tak an thang a tul ang tih chu thil chiang tak a ni a. Khawchhak lama a  arsi an hmuh tan atanga zin chhuak chauh an nih avang hian beramputen nausen Isua, ran chaw pekna thlênga  mu chibai an bûk zan khan an la awm ve lo tih chu a chiang mai awm e.

4.  Mifingte khan nausen Isua nge naupang Isua chibai an bûk le?        Mt. 2: 7-11 ah chuan, ‘Chumi hnuah chuan Herodan a rukin mi fingte chu a ko va, dilchhut takin arsi lan lai chu a zawt chhuak a. Tin, anni chu Bethlehem khuaah a kaltir a, “ Kal ta ula, naute thu chu dilchhut takin zawt chhuak rawh u; tin, kei pawhin amah chu chibai ka rawn buk ve theih nan, in hmuh veleh mi rawn hrilh ang che u,” a ti a. Tin, lal thu chu an hria a, an kal ta a; tin, ngai teh, khawchhak lama arsi an hmuh kha naute awmna chung zawn a thlena a din hma loh zawng an hmaah a kal zel a. Tin, arsi chu an hmuhin an hlim em em a. Tin, in chhungah an va lut a, a nu Mari hnena naute chu an hmu a, an bawkkhup a, chibai an buk a: tin, an ro bawmte an hawng a, a hnenah chuan lawmna - rangkachak te, beraw te, murra te - an pe a. ‘. tih kan hmu a. English Bible-ah te chuan heta, ‘ naute’ tih hi ‘ the young child ‘ tia hman a ni hlawm.  Tin, Matthaia ziak vêk  Mt. 2: 16 ah chuan, ‘ Chutih lai chuan Herodan mi fingte tihder a nih a inhriat veleh a thinur em em a, mi a tir a, a hunlai tak thu dilchhut taka mi fingte a zawh chhuah ang khan, Bethlehem khua leh a vel zawng zawnga mipa naupang kum hnih achin hnuai lam chu an zain a that ta vek a.’ tih kan hmu bawk a.  Helai châng atang mai pawh hian mifing ten chibai an bûk lai hian Isua hi nausen a ni tawh lo tih a chiang mai awm e. Isua hi kum 2 emaw a aia naupang deuh a ni ngei ang le. Nausen mai la ni tase engvangin nge lal Heroda hian mipa naupang kum 2 chin hnuailam zawng a thah ngawt ang le?

5.  Mi fingte kha arsi hruai bo an ni em?        Mi thenkhatten  arsi-in mifingte hi  Jerusalem-a lal Heroda hnena a hruai luh avanga  nausen pawisawi lo suatna hi lo thleng niin an puh ve tlat mai bawk a! Mt. 2: 9 kan en chuan, ‘ Tin, lal thu chu an hria a, an kal ta a; tin, ngai teh, khawchhak lama arsi an hmuh kha naute awmna chung zawn a thlena a din hma loh zawng an hmaah a kal zel a. ‘ tih kan hmu a. Mifingte hian hruaitu arsi hi en reng lovin an finna  hmanga chhandamtu hi Jerusalem-a lo piang tura an rin avang zawka hruaitu arsi hi phatsan an ni tih hi pawm  theih a tha awm e. Hruaitu arsi hi chu nausen awmna chung zawn a thlen hma chuan a ding lo tih kan hmu a. Mifingten Jerusalem an chhuahsan hnua rawn lang thar leh a ni lo tih pawh kan hriat a tha awm e.

6.  Isua pian hun hi engtik nge?        Isua pian hun hi Matthaia  chuan Heroda lal lai niin a sawi a. He Heroda hi Herod Ropuia a ni a. Rom tanpuia Judai ram chunga a lal hmain a pa Antipatera chuan B.C. 49-ah Galili ram governor -ah a dah a, B.C. 37 atanga B.C. 4 thleng a lal a, B.C. kumah a thi. Chuvangin Isua pian hi B.C. 4 aiin a tlai a rinawm loh a ni. ( Mt. 2:1 en la). Luka hian Kaisara Augusta lal laia ama thupeka chhiarpui awm kum, kurinia Suria Ramawptu a nih lai niin a sawi a. ( Lk. 2:1-2). Luka hian Heroda lal lai tiin sawi chiah lo mahse, Johana pa Zakaria hnena angelin Johana pian tur thu a sawi pawh kha Heroda lal lai tho a nih avang hian  ( Lk. 1:5) Matthaia nena an sawi hun lai hi a inang reng a ni.

    Aw le, krismas ni December ni 25 kan hman chungchangah pawh hian sawi tur tam tak a awm thei a, chhiar tur pawh a tam hle. A ni dik taka hman te, a lo chawr chhuah dan chipchiar leh dik taka hriat te hi thil tul ber a ni lem lo va. A pawimawh ber chu kan thinlungah tlawmna nun nena nausen Isua hi piang thei ngei tura lo inbuatsaih hi a ni tih hria ila. Vawi tam tak krismas hi hmang ve tawh emaw inti zingah pawh krismas dik tak la hmang hauh lo a awm theih a ni tih hriain, kumin krismas hi thinlung thianghlim tak nen hman theuh i tum ang u.
 
He thuziak chhiartu zawng zawngte Krismas chibai ule.
                                           

No comments:

Post a Comment