Wednesday, 29 October 2025

Tawngtai thiltihtheihna leh pawimawhna

- Joel Lairemsanga


Tawngtai hi kan thil duh apiang dila neih ngei ngeina tur a ni hran lo a, a awmzia ber zawk chu Pathian nena kan inzawmna hmanrua, Pathian hnena kan ngaihtuahna leh rilru thlunzawmna hmanrua a ni. 

Isua hnungzuitu kan nih chuan kan ni tin nun kawnga pawimawh ber pakhat chu tawngtai hi a ni a, pawlawh takin kan kalpui tur a ni hek lo. Tun tumah hian tawngtai thiltihtheihna leh a pawimawhna sawi kan tum dawn a ni. 

Bible kan chhiar lai leh Biak In-a kan inkhawm lai chauhin tawngtai tur kan ni lo va, eng hunah pawh, eng hmunah pawh tawngtai mai tur kan ni zawk. Kan mihringpuite nena inngaina tur chuan inbiak tam te, inhmuh zin leh inkawmdun fo te a ngai thin ang hian Pathian nena lengdun tur chuan kan biak tam a ngai a, chuta tana hmanraw tangkai tak chu tawngtai hi a ni. 

Kan tawngtai hian kan ni tin nunah rawn inrawlh turin Pathian kan sawm tihna a ni a, a kaihhruaina leh awmpuina kan dil tihna a ni a, chu chu Amah tel lova nun nei lo tan chuan kan tih ngei tur a ni tlat si. 

Pathian min hnaihtirtu pawimawh tak chu tawngtai hi a ni. A hmaah kuna kan tawngtai hian a lamah kan rilru kan hawng a, tichuan kan thinlungah a lo lut a, Pathian awmpuina kan lo chang ta thin a, a awmpuina kan chan miau avangin amah nen kan lengdun a, kan inkarah inlaichinna thuk tak a lo awm ta zel a ni. 

Mi hi kan biak tam a, an bulah hun kan hman tam chuan anmahni kan hre chiang thin. Hetiang bawk hian tawngtaia Pathian kan biak tam chuan a mizia leh a awmpuina leh a thiltihtheihzia te kan hre chiang tulh tulh dawn a, a mizia hre chiang apiangin biak tam tulh tulh nawmzia leh hlawkzia an man chiang a, an tawngtai tam tulh tulh mai a lo ni. 

Jakoba 4:8-ah chuan ''Pathian hnaih rawh u, ani pawhin a hnaih ang che u'' tih kan hmu. Philippi 4:6 & 7-ah chuan- ''Engah mah mangang suh u, eng thilah pawh ṭawngṭaiin, in mamawh chu Pathian hnênah thlen ula, lâwmthu hril zêl chungin dîl rawh u. Tichuan, mihring hriat sên rual loh Pathian thlamuanna chuan, in thinlung leh in rilrute chu Krista Isuaah chuan a vênhimsak ang che u.'' tih kan hmu.

Mangannain min tuam laia thlamuanna nei turin kan tawngtai a ngai a, harsatna lian tak kan tawh laia min dinpui turin Pathian hnenah kan tawngtai a tul bawk. 

Bible-ah hian tawngtai pawimawhzia hi kan hmu chiang hle a, Pathian nena lengdun nun nei turin a pawimawh hle. Mamawh dilna atan ai mahin Isua Krista nena inzawmna thuk leh hlimawm nei turin a pawimawh a ni. Tawngtai nun neitute'n muanna, kaihhruaina, awmpuina leh chakna leh dam chhung ni chhiar thiamna nun an nei thin. Dam chhung ni chhiar thiam turin tawngtai i uar thar zel ang u. 

Tawngtai thiltihtheihzia kan sawi ta nual a, tunah chuan tawngtainain danglamna a thlen theih dan point 10 chauh i lo tarlang teh ang:-

1. Tawngtaina hmangin kan tana thil tha ber tur kan hmu thiam thei thin. 

2. Hun thim kan tawh laiin tawngtaina hian beiseina eng min pe thin. 

3. Beidawnna ruam kan zawh laia Pathian hnena min thlen thei chu tawngtaina hi a ni.

4. Ngui leh chauh chang pawha chakna thahrui min pe thei chu tawngtaina hi a ni.

5. Tawngtaina hian nun hlimawm leh muanna min pe.

6. Tawngtaina hian Pathian hriatchianna nun min pe thei.

7. Tawngtaina hian nun ngilnei leh nun ngainatawm min pe thei.

8. Tawngtaina hian hun harsaah chakna min pe thin.

9. Tawngtaina hian ngaihtuahna fim leh fing min neihtir thei.

10. Tawngtai hi Isua kan biakna hmanrua a ni a, a kaihhruaina leh awmpuina kan dilna hmanraw tangkai ber pakhat a ni. 

Miin tawngtai pawimawhna leh thiltihtheihna a man chian tawh chuan tawngtai hi a ngaihthah hlen thei tawh tak tak lo. Kan zui Lal Isua meuh pawhin tawngtai nun a nei a, a tawngtai nasa hle tih Chanchin Tha Buah te kan hmu a, a hnungzuitute phei chuan tawngtai kan ngai pawhmawh tur a ni mai lo a, kan tih ngei ngei tur kan ko-va innghat a ni tih hriain kan chhunzawm char char tur a ni zawk. 

Lal Isua hi kan entawn ber tur a ni a, bang lova tawngtai nun a neih khan tawngtai pawimawhzia a lantir chiang hle a, chuvangin kan ni tin nun kawng kan zawh hmain tawngtainain bul kan tan ngei tur a lo ni. Miin eng vangin nge tawngtai hi a pawimawh tia min zawt a nih chuan Lal Isua pawh a tawngtai thin tiin chhang ila, a fiah tawk hle awm e. 

Rawngbawla buai taka hun a hmanlai pawh khan Lal Isua hian tawngtai a thlahthlam ngai reng reng lova, chuvangin keini pawhin tawngtai hman lo leka buaina tur kan nei bik tur a ni lo. Tawngtai hi Isua chakna hnar a nih chuan keini pawh amah entawnin amah hnaihna hmanrua atan kan tawngtai sauh sauh tur a ni ngei ang. 

Tawngtaina hmangin Isua khan a pa thu a zawm tluan parh a, khatiang bawkin tawngtai nun hmangin Pathian duhzawng kan zawm thei dawn a ni. Isua khan mangan laiin tawngtaina hmangin thu zawm tur dik a hria a, lungngaih laiin thlamuanna a hmu bawk. Tawngtai ngai lo ringtu nun chu tlu sawp sa ang a ni a, tho chhuak leh tur pawhin tawngtaina nun tho a neih a ngai. 

Ringtu kan nih avanga sakhaw tih danphung satliah anga tawngtai hi kalpui tur kan ni lo a, thlarau lama puitlinna tura tawngtai zawk tur kan ni. 

A hnung kan zui Lal Isua kha rawngbawl hna a tan dawn avang chauh khan a tawngtai lo a, baptisma a chan dawn te, kraws-a khenbeh a nih dawn avang chauh te-a tawngtai lovin a ni tin nunah khan tawngtaina hian hmun pawimawh tak a chang a ni. A tawngtai dan pawh mahni tan chauha kan tawngtai ang hi a ni ve lova, a Pa duhzawnga rawng a bawl theih nan a tawngtai ber thin. Isua nuna tawngtaina pawimawhzia hi sawi fiah sen a ni lo zawk hial awm e. Tawngtai hi a chakna hnar, a finna hnar leh nun chhenfakawm a neihna hmanrua a ni a, keini pawhin kan entawn ngei tur a ni. 

Tawngtai chungchang Bible-a kan hmuh thenkhat te hmang hian a hmawr han bawk dawn ila-

Philippi 4:6-7: Engah mah mangang suh u, eng thilah pawh ṭawngṭaiin, in mamawh chu Pathian hnênah thlen ula, lâwmthu hril zêl chungin dîl rawh u. Tichuan, mihring hriat sên rual loh Pathian thlamuanna chuan, in thinlung leh in rilrute chu Krista Isuaah chuan a vênhimsak ang che u.

1 Thessalonika 5:16-18: Lâwm fo ula, bâng lovin ṭawngṭai ula, engkimah lâwmthu hril fo rawh u. Hei hi Krista Isuaah chuan Pathianin in tih a duh chu a ni. 

Jakoba 5:15: Chutichuan, in sualte thupha chawi tawn ula, inṭawngṭaisak rawh u; tichuan, tihdamin in awm dâwn nia. Ṭhahnemngai taka mi dik ṭawngṭaina chuan thil ropui tak a thawk thei a ni. 

Heng Bible chang kan tarlanah te hian ringtu tana tawngtai pawimawhzia kan hmu chiang hle. Manganna kan tawh laia muanna min pe theitu, englai pawha Pathian min hnaihtirtu, engpawh thleng sela lawm zel nun min petu, ringtu kal khawmte tihuaisena tichaktu a nihzia min kawhhmuh chiang hle.

Aw Lalpa, vawiinah hian tawngtai dan min zirtir ang che. Tawngtaia nangmah hnaihtir dan che min zirtir la, nimin aia vawiinah tawngtai tam zawk turin min zirtir ang che. Aw Lalpa, lawmthu kan hrilh a che, Amen.  

I ngaihthlak duh chuan hei hi hmet rawh







Thursday, 9 October 2025

India-in MiG-21 a chawlh hlen-tir ve tak tak ta

-- Joel Lairemsanga


MIG-21 (Fishbed) hi khawvel indo thlawhna, Jet Engine hnuah chuan siamchhuah leh hman tam ber a ni hial awm e. A design hi a te fel ran a, chuvangin Radar-a hmuh mai pawh a harsat phah hle a ni. Russia, Iraq, Egypt, Libya, India, Poland, etc. te chuan an hmang nasa hle a, a then phei chuan phalna lain anmahni ramah an siamchhuak ve bawk a ni. 


Cold War hun laia a ralthuam pai deuh ber chu Radar hmang AA2 Atoll pahnih a ni tlangpui. 23mm Cannon leh a mu zahnih (200) a hnuaiah hian a pai bawk thin. Eng ang chiahin nge khawthlang lam (USA, UK etc.) thlawhna nen an inbeihnaa a chet dan hi hmuh tur a vang hle mai a, mahse kan chhiar leh hmuh theih chinah hi chuan Yugoslavia ta a ni emaw, Iraq ta a ni emaw, ngen mu lo dawngtu lamah hian a tang tam zawk niin a lang.


MiG-21 hi Soviet ram siam niin supersonic fighter aircraft a ni a, India hian kum 1963 leh 1964 chhung khan a hlawpin a lei a, communist ram tih lohah chuan lei hmasa ber ram a ni nghe nghe.


Hun a han kal hret a, India hian MiG-21 hi 1200 lai a nei tling pha ta hial a, a tam zawk hi chu Soviet atanga license a neih hnuah Hindustan Aeronautics Limited-in an siam zui ve tak a ni. Kum 62 chhung zet Indian Airforce-te'n an hman hnuah chuan thla hmasa September, 2025 khan chawlhtir a lo ni ve ta nge nge a ni. 


MiG-21 hian India tan hna ropui leh chhuanawm tak tak a lo hlen tawh a, kum 1965-a India leh Pakistan indonaah khan a vawi khatna atan tih tak thlaka hman a ni a, a che tha hle. Kum 1971-a ram pahnihte inbeih lehnaah pawh India chungnunna chhan ber a ni leh. Kum 1999-a Kargil indonaah pawh MiG-21 hi rim taka hman a la ni zel a, indo ral hmatawngah chhuanawm takin a la che zak zak thei a, a chhuanawm hle. Kum 2019-a Balakot Operation-ah pawh khan MiG-21 Bison hmang hian Wing Commander Abhinandan Varthaman chuan Pakistan F-16 a kap thla ni-a sawi a ni hial. 


India hian MiG-21 chi hrang hrang a hmang a, chungte chu - Type-77, Type-69, Type-96, MiG-21 bis, upgraded MiG-21 bison te a ni.  Kum 1960 chhoah kha chuan MiG-21 nei pha ramte chu an hawipir ve vah a ni awm e. 


India-in MiG-21 a chawlhtir ve ta hian chhan hrang hrang a nei a, tawi tein lo sawi ila:-

Kum 60 zet hnuah chuan MiG-21 pianhmang leh thiamna thuruk bilh te hi tunlai khawvela ding chang tur chuan a rintlak tawk tawh lo a ni. Hei bakah hian Pilot tan a him lo hle a, nunna chan tam tak an lo awm tawh avangin koh elna hming atan pawh ''Kuang Thlawkthei'' tih a nih phah nghe nghe. A chhiat palh pawhin siam tha leh mai turin hmanrua hmuh zung zung a harsa tawh hle a, hei hi thil buaithlak tak a ni. India hian tih theih tam tak nei chi thlawhna a mamawh em em a, chumi atan chuan MiG-21 hi chu a rin theih si loh a ni. India-in MiG-21 te hun rei tak a hman hram hramna chhan lian tak pakhat chu a thlaktu tura a ruahman LCA Tejas siam chhuah zung zung a nih loh vang a ni a, tunah erawh MiG-21 thlak turin Tejas siam chhuah hna hi chak zawka kalpui mek a ni. 


Kum 2017-2024 chhung khan MiG-21 squadron tam tak chu chawlhtir an lo ni tawh a, October 2023-ah khan Uttarlai-a No.4 squadron-te chu chawlhtir niin Su-30MKI-a thlak an ni. Kumin September 2025-ah khan India-in hun rei tak innghahna atana a lo hman thin MiG-21 chawlh hlentirna tura thlahna inkhawm ropui leh lungrun tak mai chu Chandigarh Air Force Station-ah neih a ni a, hemi tum hian MiG-21 zinkawng kharna atan No.3 Cobra Squadron leh No.23 Panthers Squadron-te thlawhtir an ni a, heti hian India ramah MiG-21 zinkawng chu a tawp hlen ta a ni. 


MiG-21 te an chawlh hlen takah chuan Indian Airforce-a squadron 31 awm chu squadron 29-ah a tla thla ta rih a; nimahsela Tejas Mk-1A-in a rawn hnawh khat leh vat turah besei a ni. MiG-21 lo chulneltu pilot te, lei lama hna thawkte chu Tejas belbul tura training pek zui nghal an ni. 


MiG-21 thlakna atan hian India-in nasa takin hma a la a, ram chhung ngeiah LCA Tejas Mk-1A siam a ni a, kum 2024-ah khan 97 lai order belh a ni nghe nghe. Tejas bakah hian squadron tam takah Su-30MKI dah a ni a, Rafale Jet lei a ni bawk. India hian ama kutkawih liau liauvin thlawhna changkang tak Advanced medium Combat Aircraft (AMCA) siam hna a kalpui mek zel bawk.  


MiG-21 chanchin hi heti hian lo khaikhawm ta ila:-

Kum 60 chhung zet India innghahna a lo ni tawh a, enkawl a hautak lo a, a thlawk chak a, a hunlai na na na kha chuan a rintlak em em bawk. India indo thlawhna pilot tam tak lo chher chhuaktu a ni bawk. A hun tawp lamah sawiselna tawk fo mahse India tan hna chhuanawm tam tak a lo hlen tawh a, ram dang laka India dah sangtu a lo ni tawh thin a, a tha zawngin hriat zui reng a ni tawh ang.


I ngaihthlak duh chuan hei hi hmet rawh




Wednesday, 8 October 2025

India ramah C. Ronaldo a rawn inkhel dawn?

-- Joel Lairemsanga


Tun thla October 22-ah hian AFC Champions League 2 group stage pualin Al Nassr leh FC Goa chu India ramah an inkhel dawn a, a khelhna Club berin India Club an tum dawn avangin football pasaltha Cristiano Ronaldo chu India ramah an club tan a rawn inlan ve dawn em tih chu Football tuipuitu mi tam tak te ngaihven ber pakhat a ni mek.

Goa CEO Ravi Puskur chuan mi tam takin Portuguese star hian a club tan India ramah football a rawn pet dawn e tiin thu a chiang ta niin an sawi a; nimahsela a rawn khel ngei ngei dawn tih hi thu chiang a la ni lo a, a khelhna Club ber pawhin official takin thupuan an la nei lo a ni a ti. Al Nassr Club-a player zawng zawngte India-ah an lo thlen theihna turin visa an buaipui mek a, an zavaia an lo luh hi remtihsak an ni dawn em tih hi a la hriat chian theih loh a ni a ti bawk.

Puskur sawi zel danin India ram leilung ngeiah Cristiano Ronaldo hian a thiam thil a rawn lantir dawn a nih ngat chuan khawvel huap pawha Company lian ber berin an Company fakna atan sum tam tak senga sponsorship rawn tih an duh thu an rawn thlen nasa tawh hle a ni awm e. 

Ronaldo hi a rawn kal a nih ngat chuan India ram Football History ropui ber a ni nghal dawn a, an Club tan pawh sum leh paiah dinhmun sawhngheh lehzualna remchang tak a ni bawk ang a ti. Chutih rual chuan Ronaldo an rawn hruai ngei theih nan FC Goa-in Al Nassr Club hi sum engemaw zat pek an tum tih thu thang awm chu thu belhchian dawl lo a nih thu a tarlang nghal bawk.

Goa CEO chuan - ''Club te leh rethei kan ni a, player pakhat a lo tel theih dawn chuan pawisa kan pe ang che u ti tur khawpin sum lamah kan lian lem lo bawk. Amah Ronaldo zawk hian kan Club hi lei duh ni sela chu sum lamah a buai loh em avangin minute 5 chhung lekin min lei thei zawk ang chu'' a ti zui nghe nghe.  

Kum 40 laia upa ni ta Ronaldo hian kum 2023 January thlaah khan Al Nassr Club hi a zawm a, an Club tan goal 98 a thun tawh a, asisst 20 a nei tawh bawk. Kum 2023 leh 2024-ah Saudi Pro League Golden Boot lawmman a dawng a, season khatah goal 35 a thun hman a, Al Nassr Club tan chuan tuma han er phak loh khawpin dinhmun chungnung berah a thu mek a ni. 

I ngaihthlak duh chuan hei hi hmet rawh