Sunday, 17 August 2025

Trump leh Putin inhmuh chungchang

- Joel Lairemsanga


Russia leh Ukraine ram inbeihna kal mek chungchang sawi turin India sana-a August 16, 2025 zing dar 1:00 vel-ah khan US President Donald Trump leh Russia President Vladimir Putin te chu Alaska-a Joint Base Elemendorf-Richardson-ah an inkawm.

He inkawmna hi kum engemaw zat hnuah Vladimir Putin-a'n US leilung a rah lehna hmasa ber a ni.

He inhmuh dunna programme duan hi a ropui hle a, red carpet phah niin US sipai chakna tarlan a ni a, US President chuanna car-ah Putin-a pawh a chuang ve hial nghe nghe.

Mi thil chikmi tam tak chuan he inbiakna hi inbiakna tak tak aiin a der maia inlak ropuina niin an sawi a, Trump-a hian remna siamtu anga lan a duh em avanga he thil hi thleng a ni a, Putin-a lahin mi mit lak tuma chet a lakna mai mai a ni e an ti bawk. A awlsam zawnga sawi chuan inremna leh inbiakna khunkhan tak a ni hranpa lo a, lemchanna mai a ni e ti an tam hle. 

He inbiaknaah hian Russia leh Ukraine inbeihna kal mekah inkaihhai kalpui tura inremna siam a ni lo a, Trump-a hian sawi chuak mahse Putin-a hian a pawm thei tlat lo. Russia-in Ukraine ram a chhuhsak pek let leh ni se ti-a rawtna pawh Putin-a hian a hnawl a, a sipai thiar chhuah a la tum lo hle.

Alaska-a inbiaknaah hian Ukraine ram sawm a ni ve lo a, hei hian sawisel a hlawh hle.

Trump-a hian Ukraine ram dinna hre chiang turin Ukraine President Zelenskyy chu Washington-ah kawm a tum thu a puang.

Europe ram hruaitute chuan Ukraine leh NATO leh EU hmabak tur chungchangah Russia hian lo sawi ve tur engmah a nei lo tiin an au  chhuak nghal phiar phiar.

A rilru thlak thut thin Trump-a'n Ukraine ram zahawmna leh Europe ram himna a tichhe vek ang tih an hlauh thawn thu an puang bawk. 

Trump-a'n Europe ramte chu US atanga an invenhimna hmanrua an lakluh kawngah tun aia tam a man an pe tur a ni tia a sawi chhuah chu Putin-a hian a pawmpui hle.

Oil leh gas leh lawng hmanga insumdawn tawnna chungchang pawh an sawidun a, tun aia nasa zawka lawng hmanga insumdawn tawnna kalpui an duh ve ve.

Russia leh China ram te hian engtiang chiaha inzawmna thuk tak nei nge an nih tih hriat chhuah tumin Trump-a hian zawhna fing tak a chhak chhuak viua naa Putin-a hian a chhang thui duh tlat lo. China nena an inlaichinna sawi thui duh lem lovin ram pahnihte inkarah lang tlang taka thil kalpui a duh zia a sawi thung. 

Trump-a chuan he inkawmna hi hlawkthlak a tih thu a sawi a; nimahsela mi tam tak erawh chuan Putin-a'n hnehna a chang zawk a ni an ti ve thung. 

Russia ram chanchinbu mite chuan US ram leilung ngeiah an ram President-in zam hauh lova a ngaihdan a va kalptlangpui avangin Russia ramin hnehna an chan thu an ziak uar hle.

Germany, France leh UK ram hruaitute chuan he inkawmna hian rah tha a chhuah zui an ring lo hle a,  rin a hnehin Trump-a hian Russia laka kun turin Ukraine hi a nawr zui vak ang tih an hlau hle thung.

Ukraine ram chuan Ukraine tel ve lohna inremna reng reng chu an pawm loh tur thu a puang nawn leh a, Washington-a Zelenskyy leh Trump-a inhmu tur hian kawng ro a su dawn em tih hi mi tam tak ngaihven a ni leh ta mek.

Alaska-a ram hruaitu pahnih inbiakna hian a entir ber nia lang chu Trump-a hian hmaichhanah Putin-a a be thei a, Putin-a lahin inphahhniam miah lovin US leilung ngeiah America President a kawm thei tih hi a ni deuh ber mai awm e.

I ngaihthlak duh chuan hei hi hmet rawh



​B-2 Spirit el phak tur Russia bomber siam mek - PAK DA

- Joel Lairemsanga


Cold War boruak a zawh hnuah pawh khan Russia chuan a bomber rinrawl Tu-95 Bear leh Tu-160 Blackjack te chu a hman chhunzawm zel a. 

Heng bomber pahnihte hi kum 2000 a lo her chhuah pawh khan an la  rintlakin an la chhhuanawm hle; nimahsela thiamna lamah hmasawnna a lo thang zel a, radar-in awlsam taka a hmuh chhuah zung zung theih tak avangin Russia chuan heng bomber pahnihte hi a iai tan ta a ni.

Russia ram hruaitu lian tak tak te chuan - "Bomb thlak chi thlawhna tha tak, hmun hla tak tak thlawk thleng pha a, bomb leh ralthuam rit tak tak phur thei a, radar-in a hmuh mai mai theih loh tur America B-2 spirit bomber ang hi kan mamawh ve ta e" tiin tawngkam an chhak chhuak ta fo mai.

Tichuan hun a rawn kal zel a, kum 2007 atang khan B-2 spirit el-phak tur bomber siam tuma hmalakna an kalpui tan ta a, kum 2013-ah chuan bomber tha tak siam hna an kalpui tur thu hi Russia sawrkar chuan official takin a puang ta a, project hming atan "Tupolev" tiin a vuah. 

He bomber an siam tum hi a hming atan PaK DA an ti a, a lampum chu Russia tawngin "Perspektivnyu Aviatsionnyy Kompleks Dalney Aviatsii" tih a ni deuh nuaih a, saptawng chuan "Future Long-Range Aviation Complex" tihna a ni.

He Russia bomber chhuanvawr tur hian B-2 spirit pianhmang ang a nei dawn ti ila kan sawi kim ber awm e. Radar-in awlsam taka a hmuh theih loh turin thiamna sang taka thuam a ni dawn a, a engine-te pawh pawnnlam atanga lang lo turin a thla chhungah thup tum a ni a, hei vang hian a sa har dawn a, a ri a bengchheng lo bawk dawn a ni. 

Darkar khatah Km.1000 a thlawk thleng hman dawn a, a tuibawm khata tuialhthei a pai hian Km.15000-a hla a thawh thlenpui thei bawk ang. Ton 40 zeta rit ralthuam a pai thei dawn a, thununtu pali an awm bawk ang. Chungte chu: pilot 1, co-pilot 1, navigator 1 leh weapon officer 1 te an ni dawn a ni.

Ralthuam hlauhawm tak tak a pai thei dawn a, chung zingah chuan Nuclear cruise missile Kh-102 a tel dawn a, Conventional missile Kh-101 a pai thei dawn bawk. A tum thelh ngai lo guided bomb a pai tel dawn a, hmelmate radar chhaih buai turin drone te chi a pai ang a  heng drone te hi hmelmate enthlakna atan a hman theih bawk ang.

Kum 2016-ah khan scale model chu thli thaw chak tak karah an lo enchhin tawh a, kum 2019 atanga kum 2021 inkar chhung khan a part hrang hrang siam chhuah hna an thawk bawk. 

Kumin emaw nakum emaw   chhung ngei hian a prototype hmasa ber siam chhuah hman tum a ni a,  kum 2027 atang chuan thlawhtir theih an inbeisei. 

kum 2030 atanga kum 2035 chhung khi chuan Russian Air Force te kutah tangkai taka hmang turin hlan theih an tum hle bawk.

I ngaihthlak duh chuan hei hi hmet rawh




Saturday, 9 August 2025

India-in a helicopter upa tak te a thlak dawn ta

- Joel Lairemsanga


India ram Defence Ministry chuan helicopter upa leh hlui tawh tak Chetak leh Cheetah chu tunlaia helicopter tha leh changkang Reconnaissance and surveillance helicopter (RSH) 200-in thlak a tum. Heng helicopter changkang 200 zinga 120 hi India army te'n an hmang dawn a, 80 erawh Air Force te kutah hlan a ni thung ang. 


Cheetah helicopter te hi kum 1960 atang daih tawh khan India hian a lo hmang tawh a, an upa tawh hle a ni. 


Times of India tarlan danin India hian helicopter changkang neih ngei a tum ruh em avangin hetiang helicopter siam thei company te chu an helicopter siam chanchin chipchiar pe turin a ngen a, chuta tang chuan India hian a lei tur thlang turin thutlukna a lo siam dawn a ni. India ram chhul chhuak company te pawhin helicopter an siam chhuah te an zuar ve thei dawn a, ram dang nena thawk hova an siam a nih pawhin India hian leisak a thinhrik dawn chuang hek lo a ni. 


India hian helicopter changkang leh tha a lei duh nihphung tur atan hengte hi a tarlang nghal:-


* Chhun leh zanah inang rengin hna a thawk thei tur a ni.


* Ram leilung thlithlaina atan te, sipai thiar velna atan te, hliam tuar thiarna atan te, mibo zawnna leh chhanchhuah hna thawhna atan te a hman theih tur a ni.


* Leilung pianhmang inang lo tak takah pawh a che thei tur a ni a, hmun sang takah a thlawk thei ang bawkin hmun hniam leh chhengchhiaah pawh a che thei hle tur a ni a, thli na tak karah pawh a hnathawh a buai phah tur a ni lo.


Kan sawi tawh angin India sipaite hian Chetak leh Cheetah helicopter te hi hun rei tak an lo hmang tawh a, a bik takin tlang sang tak tak thlawh kaina atan an hmang rim hle.  Sipai mamawh thiarna atan te, chhanchhuah hna thawhna atan te, sik leh sa hrang hrangah tangkai takin an lo hmang thin a ni. Nimahsela an lo upat tak em avangin India hian tunlai thiamnaa thuam helicopter changkanga thlak a tum ta a ni.


* India sorkar hian Hindustan Aeronautics Limited (HAL) siam Light Combat Helicopter 156 leina atan Rs. Vaibelchhe 45,000 a pawm tawh.


* Heng te hi China leh Pakistan nena kan inrina vela hman atan India leilam sipai leh thlawhna sipai kutah hlan a ni ang.


* Kum 20 liam ta atang tawh khan India sipaite'n chetak leh cheetah helicopter 350 te chu helicopter changkang leh thar zawka thlak turin India sorkar an lo kar daih tawh a ni. 


* Hetianga sipaite atanga karna a awm avangin India chuan helicopter thar lei tumin hma a la ta a, nimahsela a man chungchangah te, a himna thuah leh thildangah remna siampui theih company a neih loh avangin a zuzi zui ta reng a. 


* Kum 2015-ah khan India hian Kamov-226T siam dun puiah Russia nen remna thuthlung an ziak a, nimahsel a man chungchangah leh thil dangah an inrem theih ngang loh avangin a zuzi zui ve ta a ni.


* Tunah erawh India hian helicopter tunlai tak 200 zet lei a tum ruh ta hle a, heng 200 bakah hian HAL atangin helicopter 187 zet order fel a ni tawh bawk.


* Heng helicopter tharte hian zawi zawiin chetak leh cheetah te chu kum 2027 atangin an thlak chho zel tawh dawn a ni.


* Chetak leh cheetah te hi helicopter tha leh tangkai tak chu an ni ngei a, India pawhin a hmang rim hle. Amaherawhchu an upat tawh avangin tunlai thiamna heng - advanced avionics, safety system leh glass cockpit te an nei tha ve lo a, hei vang hian khaw chhia leh chhum chhah tak tak kara thlawk turin pilot tan a him lo ta em em thin a ni.


I ngaihthlak duh chuan hei hi hmet rawh




Monday, 4 August 2025

India-in indo lawng changkang a siam dawn

Joel Lairemsanga


India chuan indo lawng changkang leh hlauhawm ber tling phak tur siam tumin ruahmanna a siam mek a, indo lawng siam tuma ruahmanna a kalpui mek hi Project 18 tih a ni.

Indo lawng siam a tum hi destroyer a ni dawn a; nimahsela a len dawn em avang leh thil a tihtheih dawn em avangin destroyer aia lian zawk Cruiser ti pawhin ko ila a sual lo turah ngaih a ni.

India-in destroyer siam a tum hi official-in a hming tur phuah a la ni lo.

India hian destroyer changkang tak hi pariat siam a tum a, kum 2028 atang chuan a tak taka siam hna thawh tan a inbeisei.

India destroyer siam tum hi a lian dawn hle a, ton 13,000 zeta rit a ni dawn a, missile 144 zet a phur thei bawk ang. Missile a phurh turah hian BrahMos, hmun hnai leh hla kap pha missile chi hrang hrang leh missile thlawk chak ber chi te a tel ang.

He indo lawng hian radar changkang ber ber chi li a pai tel dawn a, Km.500-a hlaa hmelma thlawhna leh missile thlawk a lo hmu lawk thei dawn a, hnai tak taka missile thlawk leh drone tenau thlawkte kap thla chat chat turin laser gun a pai tel bawk ang.

He indo lawng changkang tak hian electric engine a hmang dawn a, a thawm a zawi dawn hle a, a chak em em bawk ang.

Helicopter pahnih a phur tel thei dawn a, hmelma tuihnuailawng a awm leh awm loh thlithlai turin drone bakah tui hnuaia vak vel tur robot a pai tel bawk dawn a ni.

He lawng siamna hmanrua leh thiamna bilh zaa 75 hi India ramah siam tum a ni.

Kan tarlan tawh angin he indo lawng changkang hian  laser gun a pai dawn a, super powerful magnetic gun a pai bawk ang. Sensor, radar, ralthuam leh a engine zawng zawng hi Artifical Intelligence (AI)-in a thunun vek dawn a, a changkang takzet dawn a ni.

Kumin 2025-ah hian a pianhmang tur hi duan zawh hman tum a ni a, kum 2028 atangin a tak taka a siam hna thawh tan theih beisei niin, kum 2032 atang chuan India lawng sipaite'n an hman tan theih beisei a ni bawk.

Heng destroyer changkang pariat te hi Indian Ocean-ah hna thawk tura ruahman an ni a, China leh Pakistan lakah India hum tura dah tum an ni a, tuihnuailawng, drone leh hmelma lawng te nuai chimit hneh hle tura theihtawp chhuaha changkanga siam a ni dawn a ni. He lawng hi India-in a neih hunah chuan lawng sipai chak lamah US leh China te a tlukpui en thei dawn niin an sawi.

I ngaihthlak duh chuan hei hi hmet rawh