Tuesday 26 December 2017

TINRENG DAMDAWI - ‘Theriac’


Hmanlai ‘LAL’ nih kha ropuiin chakawm viauin lang mahse nun kha a ral ti em em thung si a ni; a chhan chu lalthutthleng chuhpuitu leh paih thla tura phiarrutu an awm ve nghal fo vang a ni. Hetiang hi a nih avangin eng tûr pawhin mihring taksa a hneh lohna tur leh chu tûr chu lo that thei tur damdawi siam chhuah chu duhthusam thil a ni. Hetiang damdawi hi awm chiah sela chuan a hmang nasa leh mamawh ber tur chu LAL a ni ngei ang.

Mithiam pakhat Mithradate VI-a, Black Sea  Tuipui kama khawsa chuan eng tûr pawh that thei tur damdawi siam a tum a, tûr chi hrang hrang a hriat hmang chuan an sal man te leh misual thiamloh chanter te-ah chuan experiment  a bei tluk tluk mai a, dose hniam te tein a tan a, a dose hi a tisang zel a, chu chuan mihring taksaah resistance a siam ang a, chumi chu damdawi, ama hming chawia a hming tur a phuah lawk- mithridate-ah a siam chhuak tawh mai dawn a ni.

Amaherawhchu Mithradate-a ram chu sipai hotu Pompey chuan BC 66 khan a rawn hnehchhuh a, Mithradate-a lo siam mek, a damdawi bâwlhlo zawng zawng chu Rome-ah an la ta vek a ni. Rome emperor Nero-a  doctor Andromachus-a chuan lo zirchiangin experiment a tih belh ve hlek a, bâwlhlo chi hrang 64 zet hmangin tinreng damdawi chu a siam zo ta a, a hmingah ‘Theriac” tiin a vuah. He damdawi siam nan hian hnim hnah a hmang nasa ber a, chawngkawr rul taksa them a hman chuan sawi a hlawh ber thung.

Mi thenkhatin ringhlel deuh mah se ‘tinreng damdawi’ tih te, thih theih lohna damdawi’ tih te leh ‘tur thahna hlo’ tih tein a lar ta hle mai a, a man pawh a hunlai mil chuan to tak a ni. Kum zabi 12-naah khan Venice chu he tinreng damdawi ‘Theriac’ hralh chhuak hnem ber khawpui  a ni a, Europe, Arabic leh China damdawi tha tak tak te nen an lar dan a inchen reng niin an ngai hial.
Kum 1745 hnu lamah erawh kha chuan mithiam em em mai William Heberden-a chuan chuti em em-a han fak tur damdawi tha a ni lem lo tiin a famkim lohna leh a chak tawk loh dan a rawn lipse ta vak mai a, Rome ho hian anmahni intihlar nan a nihna bakin an fak mai a ni e ti hiala a rawn sawi hnuah chuan ‘tinreng damdawi’ ti-a mi tam tak ngaihsan a nihna chu a lo tla hniam ve ta tial tial a ni.

Engpawhnise, kum zabi 19-na thleng kha chuan Europe rama damdawi siamtu company tam tak chuan he tinreng damdawi- ‘Theriac’ hi an la siam chhuak chur chur tho zu nia!


1 comment:

  1. A ngaihnawm hle mai Theriac chu la siam ni se han hman ve theih te pawh a chakawm rum rum mai

    ReplyDelete