Thursday, 10 July 2025

Kan chenna khawvel a vir rang thut mai

- Joel Lairemsanga


Nimin July 9, 2025 kha ni khat tawi ber record a ni a, nimin ang chiaha ni rei zawng hi July 22 leh August 5, 2025-ah a lo thleng leh dawn ni-a rin a ni.


Scientist-te sawi dan chuan hetianga ni a rawn tawi thar thut chhan chu Thla  awmna a danglam hret vang a ni. Thla-in kan khawvel hi a hip na thut a, hei vang hian kan khawvel hi a dan pangngai aiin tlemin a vir chak ta thut mai a, hei vang hian ni khat rei zawng pawh ni dang aiin tlemin a lo tawi ta sawt a lo ni. 


LiveScience-in a tarlan danin ni dang aia nimin leh July 22 leh August 5 tawina chu 1.3 atanga 1.51 milliseconds lek niin, a la ni leh dawn bawk a ni. 


New York Post-in a tarlan danah chuan nimina ni khat chhung a rawn tawi ta thut hi International Earth Rotation and Reference Systems Service chhinchhiah dan nen pawh a inmil chiah a ni awm e. 


Sawi tawh angin July 22 leh August 5 pawh a tawi leh dawn avangin khawvel hun inher dan chhiarna a buai zui lohna atan hun chhiar dan hi kum 2029-ah chuan tlem tihdanglam hret a ngai dawn bawk ni-a sawi a ni.


University of California-a scientist Duncan Agnew chuan hetiang thil thleng hi thilmak leh hlauhawm chu a ni lo a; amaherawhchu thil pawimawh leh chhinchhiahtlak ve tak chu a ni a ti.


Ni khat kan tih hi kan chenna khawvel planet-in a awmna axis-a a vir chhuah rei zawng hi a ni a, vawi khat a vir chhuah rei zawng hi darkar 24 emaw second 86,400 a ni. A hun duh rei zawng hi ni leh thla leh lei magnetic field avangin a danglam ve hret thin bawk. 


Hun hmasa lamah chuan kan chenna khawvel planet Earth hi a axis-ah a vir chak hle a, chuvangin ni khat pawh a rei lo hle a, darkar 19 lek ni-a ngaih a ni. Hetiang a nihna chhan chu thlain khawvel a hnaih a, khawvel a pawh nat em vang a ni. Tun hma aiin tunah chuan thla hian khawvel a hlat ta hle a,  khawvel hi a vir muang ta a, ni khat pawh a lo rei ta zawk a ni. 


Kum 2020-ah khan scientist-ten kan chenna khawvel hi a axis-ah a inher chak leh ta deuh tih an hmu chhuak a,  kum 1970 hnu lamah a inher chak ber tum a ni an ti hial. 


A vir chak ber ni leh ni rei loh ni bera an lo record tawh chu July 5, 2024 kha a ni a, a pangngai aiin 1.65 miiliseconds laiin a vir chak niin an chhinchhiah. 


July 22 leh August 5, 2025-ah te hian thla hian kan khawvel equator a hlat ber tum a thleng leh dawn a, hei vang hian kan khawvel hi a axis-ah a vir rang sawt dawn a, chuvangin tum dang aiin ni a rei lo leh deuh dawn a ni. 


A inthlauhna a tam loh em thin avangin mi nawlpui erawh chuan ni dang aia a rei lohna hi kan hrethiam kherin a rinawm loh.


I ngaihthlak duh chuan hei hi hmet rawh



No comments:

Post a Comment