Wednesday 23 September 2020

India Leh China Inngeih Lohna Bulpui

Kum 1947-a India-in zalenna a hmuh kha dan hnuaiah thlap a ni a, UK Parliament-in a pawmpui thlap a ni. Khata tang khan Jammu & Kashmir pawh India ram chhungah awmin hei hi an roreltute pawhin ziakin an sign hn India Leh China Inngeih Lohna Bulpuian thlap a ni.

Hetiang hi India lo pian chhuah dan a nih mek laiin a thenawm ram- Pakistan leh China chuan India lo piang chhuak hi an lawm lo hle a, lawm ahnekin zah derna pawh an lantir duh meuh lo a ni. India-in zalenna a hmuh atanga thla thum lekah Pakistan phei chuan ralthuam chelekin India hi a tibuai a, Islam Ram a lo pian chhuah phah luah mai a nih kha.

Khatih mek lai kha chuan China ram chu fing thiam taka awmin ngawih a chuh rih a, a chhan pakhatah chuan a ram chhungah Civil War nasa tak a awm vang a ni. Pakistan tih lohah chuan China hi India ram chuhbuaitu ram langsar ber a ni a, India-in zalenna a hmuh atanga rei vak loah khan Ladakh hmarchhakah Aksai Chin tan tlangin kawng a lo sial daih tawh a ni!

Kum 1950 chho-a China kawngpui sial chu kawng mam tha pawh a ni hran lo a, tunah erawh thuam that leh chei nasat ni tawhin NH 219 tih a ni tawh nghe nghe. Hei hi hre reng mahse India ram hruaitute chuan phuba lak an tum miau si loa, China hian a kawng sial chu a chhunzawm muah muah mai si a, a tawpkhawkah India Prime Minister thluak nem Jawaharlal Nehru leh Chinese Premiere Zhou Enlai te chu an inbakkaih ta nge nge a nih kha.

Sino-India border thuah hian India dinna hi a la pangngai reng a, British-in India ram a awp laia ramri kha a la pawmpui thlap a, hei hi China pawhin a pawmpui ve reng thin kha a ni a, an official map-ah pawh an ziak dip ve thlap si a ni. Kum 1930 tir thleng kha chuan Postal Atlas of China-ah pawh Aksai Chin chu British-India ram chhungah rinluh vek a la ni.

Hetiang hi a nih mek lain kum 1918-ah China hian a rukin Map a siam a, chutah chuan Aksai Chin chu a ram chhungah a rinlut ta chat mai! British-India-ah kha chuan Aksai Chin hi Jammu & Kashmir chhungah a awm thin tih hria ila. Kum 1947-ah Jammu & Kashmir-ah hian District 14 a awm tawh nghe nghe. Tunlaia India leh China inepna hmun lar tak Ladakh pawh hi Jammu & Kashmir district pakhat a lo ni daih tawh a nih chu.

China hian Pakistan a tan em avangin ramri thuah India tihbuai hi a tum ve hrim hrim ni te pawhin a lang; a chhan chu Pakistan leh India hian ramri thuah thu inchuh an neih reng vang a ni. China-in a hlauh tak pakhat chu Line of Actual Control (Ladakh) leh Line of Control (Ladakh leh Jammu & Kashmir)-ah India hian building lian tak tak a sa zel anga, a inbenbel chuan nakin zelah ralthuam lama inchhekkhawlna hmunah a hmang ang tih hi a ni.

Mawl mang taka sawi chuan India-in indona avanga Pakistan ram a luahsak hi China hian a hlau hle a tih theih awm e. Pakistan hian a awp chhunga Gilgit leh Gilgit-Wazgrat a awp tirh chuan Pakistan Hmar chan (Northern Atlas of Pakistan) tiin a ko mai a, a hnu deuhah chuan “Gilgit-Baltistan” tiin a thlak leh thung.

Henglai hmunah hian a ni China-Pakistan Economic Corridor kawng chu sial a nih ni. Hei tak hi India hian a helh em em a, a ram himna kulhpui tihchhiatna hmawr tur nia a ngaih ngheh tlat ni. Heng hmunah hian China hian building lian tak tak sain a che nasa em em a, a rawn rahchin apiang chu Pakistan ram niin a chhal ta hmak hmak thin a. Kum 1963-ah phei kha chuan zah pawh dawn lovin Shaksgam Valley chu Pakistan a lo dil ngawng ngawng tawh a nih kha! A hma kum 1962-ah phei kha chuan India leh China hi an indo nghe nghe a ni. He indo hnu atang phei hi chuan Aksai Chin chu China hian ama ta dik tak angin a keipui sa hauh ta tlut mai a ni.

Kum 60 zet kal ta atanga vawiin thlengin China hian LAC-ah a ram zauh hna a rukin a kalpui hret hret reng a, hei vang hian India leh China hi Pangong Tso, Demchok leh Galwan Valley-ah te an lo inep fo thin a nih hi. India hi awm mai mai tawh bik lovin China angin LAC hnaivaiah kawngpui te sialin kut a thlak ve ta zel a, hei hi China hian enliam har a ti ve hle a ni.

A nihna takah chuan China-in Aksai Chin leh Pangong Tso a hauh hi India hian a pawmpuiin a ui ber a ni lem lo a; amaherawhchu Ladakh leh Jammu & Kashmir-a a huang rawn zauh hi chuan a thin a khei takzet a, ngawih liampui a tum lo hle a, tum dang zawng aiin an inep nasain tu lam ve ve pawhin ralthuam an chhek nasa tawh hle ni-a sawi a ni. Ram pahnih inkarah hian eng thil nge lo thleng dawn tih hi sawi thiam a har tawh hle. 
 

 

No comments:

Post a Comment