Pages

Friday, 26 September 2025

Charlie Kirk Thusawi - Hlawhtlinna Kailawn

- Joel Lairemsanga


Rethei taka awm hi i dikna chanvo a ni bik kher lo. I nu leh pate beisei phak lo lutuk nia inngaiin indem reng bawk suh. Tum bulfuk nei lo khawpa beidawng leh nun nguaiin awm lo hram ang che. Mi khawsa thei leh mi hlawhtling leh mi rethei te hian nunphungah inanna kan nei niin i hria em?


Eng vangin nge mi hlawhtling leh hausate hian an dinhmun hi an thlen theih bik? An fin bik vang a ni hauh lo a nia. A ni lo hulhual. College an rah phak vek vang pawh a ni chuang lo. An rilru puthmang avang zawka dinhmun thaa awm an lo ni zawk. Mahnia inhai kaw tura rilru lian leh khauh an put vang mai a ni. Hetiang mi ropui leh dinhmun sanga dingte hian mi tam takin a harsa lai chauh kan hmuh len laiin anni chuan hun remchang leh a tha leh eng lam chauh hmu turin an rilru puthmang an lo siam bik mai a lo ni.


Mahni ke-a ding chhuak tura min daltu lian tak nia ka hriat chu a taka chet chhuah hma hauhva ruahmanna nasa leh tam tak lo neih lawk hi a ni. 


''Eng vang nge'' tih zawhna chhan theih hi thil pawimawh tak a ni a, he zawhna hi kan chhang thei a nih chuan a bak zawng chu thil awlsam a ni tawh. Thil harsa ni-a i hriat a awm chuan kha harsatna su kiang tur khan midang i ruai mai thei tawh alawm. Eng vang nge tih zawhna i chhan theih chuan ''engnge'' tih leh ''eng tiangin nge ni ang'' tih zawhna pawh awlsam takin i chhang thei zui mai ang. 


Mahni kutkawih liau liauva sumdawnna kalpui i tum hunah pawh hei hi hre reng ang chu:- Eng vanga sumdawn tum nge i nih tih hre chiang hmasa ber la, harsatna awm thei tur leh ruahmanna tha i neih thiam loh avangin lungngai nghal ngawt suh ang che. 


A harsatna lam ringawtah rilru i pek chuan hmalam i pan thei ngai lo ang. Ngaihtuahna hriam hmanga sumdawng hlawhtlingte hian harsatna an tawh reng reng hi a hunah a chawpin an paltlang zel thin a lo ni tih hria ang che. 


Mi tam takin Charlie, hausak dan thuruk min lo hrilh teh, engtin nge ka kawng zawh mehah hian ka hlawhtlin theih ang ti tein min zawt fo thin. Harsatna i tawh hmasak ber kha han paltlang hram hram la, chutia i hmaa harsatna awm apiang i patlang a nih chuan miin an ngaisangin an ngaihlu tan ang che.


I hmaa harsatna awm apiang paltlang theia hun i hman liam rei poh leh mi hriat i hlawh ang a, miin mi hlawhtling hmuhin an hmu zui tawh mai ang che. 


Hmalam pana i kal hram hram chuan eng tik niah emaw chuan i thil ruahmante a hlawhtling zel tih i hria ang a, midang aiin ke i pen thuiin hlawhtlinna tlang i lawn thleng tep tih i hmu chhuak vat mai ang. Eizawnna emaw sumdawnna emaw i kalpui chu midang tana a pawimawh a, a tangkai a, hma a sawn zel chuan i hlimpui ang a, tichuan hlawhtlinna chang turin a hun takah hna tha tak i buaipui mek tih hriain i hringnun chu a lo hlim em em mai dawn a ni.


Ze nghet cherh chawrh leh tum lian tak nei mite kawm tum la, i mi kawmte azirin eng mi nge i nih a hriat theih tih hria ang che. Tu nen nge hun i hman tam ber tih han ziak chhin teh le. Mi rel hmang i kawm tam ber chuan mi rel i hrat thuai mai ang. Mi ngilnei i kawm tam erawh chuan a hma zawng aiin i nun a ngilnei thuai bawk ang. Harsatna karah pawh a eng zawnga thil thlir thin mi i kawm chuan i indawmkun reng hauh lo ang. Chuvangin i mi kawm tur thlang uluk hle ang che. 


Ka sawi anga thian tha thlan i tum a nih a, puitlinnna kawng leh nun sang zawk neih i duh takzet chuan i thian kawmngeih thenkhatte chu i kalsan ngam pawh a ngai ngei ang tih i hriat ka duh. 


Hlawhtlinna hi awlsam taka lo awm a ni ngawt lo. Thawhrimna leh mahni inhlanna atanga lo chhuak a ni. Tum ram thleng tura hun rei tak zinkawng kan zawh ang te, chhun leh zan, khawlum leh khaw vawt paltlanga thlawhnaa hun rei tak kan chuang nen hian thil inang tak a ni. 


Hlawhtlinna kawng i zawh mek laiin mahnia khawhar taka kal chang a awm ngei ang; a chang chuan mahni chauha zawh lovin nangmah chawk phura pui thei tur che i chhungkua, puithiam, thian tha leh rilru lama thiamna neite pawh pun hreh ngai suh. A pawimawh ber chu chhungkaw hlutna hriat hi a ni a, kan chhungte hian kawng engkimah min thlawp a, min fuih a, kan tan an inhuam thuk em em a ni tih kan hriat a tha.


Hlawhtlinna tlang chhipa i lawn thlen hmain vawi tam tak i tlu thei tih inhria la, beidawn rum rum chang pawh i nei ngei dawn. A chhan chu kawng awlsam a ni tlat lo a ni.


I taimak luih a ngai a, thil thenkhat i chan phal a ngai a, nuam i tih ber leh i ngainat leh hlut ber pawh i kalsan ngam a ngai dawn tih hria ang che. 


Mi hlawhtlingte reng rengin hetiang hi an paltlang vek a, an thlen tumah chiah rilru an pe a, chumi pan chuan an kal lui ngar ngar mai a lo ni. 


Mi hneh turin sakhmelah chuai ka nei hauh lo; nimahsela thil tha tam tak nen inzawmna kan nei a, mi tha ber ka ni tihna erawh a ni kher lo. Tu tan pawh inchawhphur te, infuih te, thawhrim te leh beih hram hram te hi hlawhtlinna kawng a ni tih hi ka pawm nghet bur a, hemi kawngah hian mikhual lo hle pawhin ka inhria.


Hun awl hman liam mai mai i ngah thin em? Inhmuhkhawmna hun hmang turin darkar hnih i mamawh kher thin em? nge darkar khat zawk? 


Hun hi a hlutzia ka hre chiang a, a lo thlawna hman loh hram hram ka tum thin. Buai viau mah ila zanah hian taksa mamawh khawp mu turin darkar 9 atanga darkar 10 chu ka mu hman tho thin. 


Midang aiin ka thawkrim zawk tur a ni a, ka ti thei bawk tih hi mahni infuihna atan ka hmang fo thin a. Mite rilru hneh zung zung turin zawlaidi ka nei lo; nimahsela thu tha ka sawi thei a, thil tha tam tak ti theiin ka awm bawk. Hun hi a va hlu tehlul em. Uluk takin i hun kha lo hmang zel teh. Mi hausa tawntaw tam tak hian an hun an hmang tha a, harsatna tam tak an paltlang thin. An hausak avang ngawta mi tha lo en-a en tur pawh an ni bik lo.


I rila rah i fa la naupang te te te chu pawisa thiltihtheihzia hi la hrilh hmanhmawh lo la a thain ka hria. Credit Card awmzia hre map lova hringnun an hmang kha a hlu hle a nia. Kum 17-a upain Credit leh Debit awmzia a hre lo a nih chuan a demawm hauh lova, a tan zahthlak lah a ni hek lo. Hausak hi hmanhmawh tur a ni lo a, muangmara hausak hi a hlu tih kan hriat a tha e.

 

Thil dik leh thil tha tam tak nunpuia kalpui mek ka nei a, nimahsela mi tha ber ka ni hran lo. Mifing ber ka ni lo a, a nihna takah chuan Harvard Law School pawh ka rap thleng lo zawk a ni. 


Tun aia tam vantlang inkhawm ka la kalpui thei a, tun aia hmun tam leh zau zawkah ka la zin thei bawk. Thil tam tak hmachhawp leh tih tum ka la nei thei. Nang pawhin i tum phawt chuan i thei ve tih ka hria. I rilru put dan zawk kha a ni pawimawh ber tih i hriat ka duh avanga hetiang hi sawi ka ni e. 


Kei pawh hian tun aia nasa zawka hna thawh ka tum a, lehkhbu tam tak chhiar zel ka tum a, podcast tam tak ngaihthlak zel tumin hmachhawp ka la nei ve bawk. 


Hausak i duh a, Bank Account lian tak neih i duh chuan a tha e. 


Ka IQ hi khawvelah a sang ber a ni hauh lo a; nimahsela mi ropui tak tak te ka el thei si a. Thluak chak nei lo mah ila kei aia thluak chak te el phak a, umpha tur chuan anni aia thawhrim ka ngai tih ka hria a, hei hi a tawk viau a ni. 


Mi thenkhat chuan dollar 91,00 an hlawh thu te min hrilh a, kar khat chhungin dollar 100 zel pawh an dah tha thei ngei ang. Kar khatah dollar 100 zel lo dah tha ta la, kum 40 hnuah chuan i hausa hle ngei ang.


Warren Buffett hi khawvela mi hausa ber zinga pakhat a ni a, a bul tannaah chuan a pachhe ve hle. Kum 70 liam taa pachhe ve tak kha tunah chuan khawvela hau ber pakhat a lo ni ta. A hausak chhan ber chu a dawhtheihna leh pawisa khawl a taimak vang a ni kan ti thei ang.


Tum khat chu College zirlaite chu engnge an zir tih ka zawt a, anni chuan sumdawn bul tan dan kan zir tiin min chhang. Kei chuan a bul tan dan zir lovin luchilh nghal ula in hlawhtling hma zawk ang tiin ka chhang ta nghe nghe. 


College ropui tak takah chuan investment chungchang an zir hnem hle. Kei chuan ngaihdan mawlmang leh awlsam tak ka nei a, taima taka sum khawl te, duhzawng ni lova mamawh chauh lei ngamna nun te hi sum leh pai peipun leh sum hman dan thiam kawngah chuan zirlai ropui tak ni zawkin ka hria. 


M tam tak chu sum bawihah an tang mek a, hausak an duh luatah hun reilote chhunga hausak thutna an dap nasa ta hle. Nimahsela hausak dan tlo leh dik ber chu taima taka hun rei tak chhung sum dah khawl hi a ni zawk a. A pawimawh ber erawh Tirhkoh Paula ang-a Isua Krista Bawih nih hi a ni. 


I ngaihthlak duh chuan hei hi hmet rawh





 


Wednesday, 24 September 2025

Thyroid natna nei tana ei tur leh ei loh tur te

- Joel Lairemsanga


Kan taksaah hian thalbe chi khat ‘Thyroid Gland’ a awm a, hei hian tuihnang ‘Thyroxine’ a siam chhuak thin a, thyroxine hi kan taksa tana pawimawh em em niin taksa hnathawh vawng thatu pawimawh ber zinga mi a tih theih hial awm e. 


Kan taksaah Thyroxine hi mamawh tawk aia tam a awm chuan kan taksa rihna a tlahniam thin a; mamawh aia tlem a awm erawh chuan taksa rihna a lo pung thur thur thin. 


Hemi hi a nih avangin Thyroid Gland hian taksa mamawh tawk chauha Thyroxine hi a siam chhuah a pawimawh hle tih a chiang. 


Tun tumah hian Thyroid natna (Thyroid disorders - Taksa mamawh tawk aia tam emaw tlem emaw Thyroxine neih natna) nei tana ei tur chi leh ei tam loh tur chi tlem azawng tarlan kan tum ang:-


Iodine Chi (iodised salt) : Kan sawi tawh angin Thyroid Gland hian Thyroxine tuihnang a siam chhuak a; amaherawhchu Thyroxine siam chhuak tur hian Thyroid Gland hian hmanrua mamawh a nei a, chu chu Iodine Chi hi a ni teh tlat!. 


Hemi hi a nih avang hian kan taksain iodine a tlakchham chuan Thyroid Gland hnathawh a lo pung hluai thin a ni. Chuvangin Iodine tlakchham hi kan hlau tur a ni. Iodine pai tam chi (Iodised Salt) ei tam tur a ni. 


Bekang :  Mi tam tak chuan Bekang hi tui kan tiin kan ei nasa hle hlawm a nih hi. Kan hriat tur erawh chu Bekang hian Thyroid Gland hnathawh tibuai thei damdawi chi khat ‘Goitrogens’ a pai tam tlat nia!. 


Bekang i ei uar a nih chuan i taksa mamawh aia tam emaw a aia tlem emaw Thyroxine kha i taksaah a awm thei tihna a ni. Chuvangin Thyroid natna nei i nih chuan Bekang hi lo ei vak lo phawt mai teh.


Zikhlum, Parbawr, Buhtun, Broccoli leh Pangbal : Heng thlaiah pawh hian Thyroid Gland hnathawh tibuai thei Goitrogens a tam hle. Thyroid natna nei i nih chuan Zikhlum leh Parbawr,  Buhtun,  Broccoli leh Pangbal  pawh hi lo ei uar lo phawt mai teh.


I ngaihthlak duh chuan hei hi hmet rawh




Monday, 22 September 2025

Charlie Kirk vuina-a a nupui Erika Kirk thusawi ropui tak chu

- Joel Lairemsanga


September ni 10, 2025-a Utah Valley University vantlang inkhawma misualin a kahhlum tak Kristian sakhua humhalhtu huaisen leh thawhhlawk tak, kum 32 leka upa Charlie Kirk chu India sanaa nizan dar 11:30pm velah khan vui a ni a, amah vuina inkhawma a nupui Erika Lane Kirk thusawi ropui tak hi mizo tawngin i lo ngaithla ang u:-


"Ka pasal duhtak Charlie chunga zahna lantir tur leh chawimawi tura khawvel hmun hrang hrang atanga lo kal zawng zawng te Pathianin malsawm vek che u rawh se. Heta tanga hla lo teah hian kum hnih liam taah khan America Fest 2023 hman a ni a, hemi tum hian ka pasal Charlie hian a thianpa nena an pawl din Turning USA Faith Event atan thu a sawi ve nghe nghe a nih kha. Ka pasal hian inbuatsaih lem lova thusawi mai hi nuam a ti hle a, a thiam bawk a, thusawi tur ziah lawk a mamawh lem lo bawk. Kum hnih liam taah pawh khan engnge sawi a tum tih pawh ka hriatpui lem lo nghe nghe. Hei erawh ka hriatpui - khami tumah pawh khan Pathian duh zawng ti tura a inpek zia a sawi ngei dawn tih hi. Bible changa a duh tam tak zinga pakhat - Isaia 6:8 thu - "Tu nge ka tirh ang a, tu nge kan tan kal ang" tiin LALPA aw ka hria a. Kei chuan, "Kei ka kal ang chu! Min tir ta che," ka ti a" tih thu hi a chhiar chhuak ngei a ni tih ka hria.


Thu a sawi zawh veleh ka pasal hi hmu turin dawhsan hnunglamah ka phei nghal a, heta ka thiltawn hi ka theihnghilh tawh dawn lo a ni. Ka pasal Charlie hnenah chuan - "Duhtak, hetiang thu i sawi leh dawn chuan min hrilhlawk tawh rawh. Khatianga Pathian tana kal i inhuam thu i sawi khan kha Bible changah khan Pathian thiltihtheihna nasa tak a lo awm si a" tiin. Ka pasal chuan "Aw Lalpa, heta hi ka awm, min hmang ta che" a ti a, a thih thlengin he a thusawi hi a nunpui a ni. 


Ni sawmpakhat liam taah khan ka pasal inpekna hi Pathianin a pawm chiang em mai a, a hnena awm turin min laksak ta a ni. Thil dang zawng zawng aia ka pasalin a dah len ber chu Pathian duhzawng tih hi a ni. He ni 11 liam ta atang khan tun ang renga thinlung na tak chung si-a chhungrila muanna ka neih hi a la awm ngai lo. Lalpa Tawngtainaa kan sawi angin Pathian duhzawngin thil hi a thleng a, ka pasal duhtak thah a nih ni atang khan Pathian min hmangaihna chu ka thinlungah hian chiang takin tarlan a ni a, ropui ka ti hle. 


September ni 10 chawhnu lamah khan ka rinphak ngai loh thil tawng turin Utah Hospital ka thleng a, chutah chuan mi min thahsak ka pasal duhtak ruang dai en turin ka kal a lo ni ta si. A thihpui a hliam ka hmu a, i rilrua i suangtuah phak ang tur zawng zawng kha ka ngaihtuah thleng ve nghal vek a ni. Ka thlaphang em em a, ka mangang a, ka thinlung a na em em a, khatiang khawpa thinlung na leh keh sawm kha a awm thei ang tih pawh ka lo hre phak ngai lo. Nimahsela thil dang pawh a awm tih ka hria. Thihna thlazar hnuaiah pawh ka mipa hmangaih em em a awm ve thei tih hi. A bek samah tuak pakhat a awm tih hi ka hre reng a, nimahsela amah hi ka hrilh ngai reng reng lo. Tunah erawh a hre tawh ngei ang. Duhtak, min ngaidam rawh aw, tunah samtuak langsar bik pakhat i nei tih ka hrilh chauh che a, tihpalh lutuk. A hma zawngin ka lo sawi chhuak ngai si lo a. 


A nihna takah chuan hrilh kha ka duh ngai lo zawk a ni. A nuih changa a hmui a tihchet det dan te kha ka hre chiang hle. Khang te khan thuchah a lo nei vek mai si. He lungngaih chhumpui karah hian Pathian thlamuanna thu min hrilhtu a lo ni pha vek si a. A nuih changa a hmui a tihchet dan ka mitthlaa a lo lan hian Charlie khan na a tuar reng reng lo tih min hriattir a ni. Doctor te'n min hrilh danin thil thlen dan kha a rang em a, ka pasal nunna kha chhan hman a ni lo a, nat leh mangan pawh a hre hman dawn lo niin an sawi. Ka pasal duhtak khan a nuam tih ber - Pathian thu humhalh tura mi hnial leh chanchin tha hrila thu a sawi mek lai khan a mit a khap anga, a han men leh chuan Paradis-ah a Chhandamtu a hmu nghal mai dawn bik a lo ni. Chuti chuan van nun temin nuam zawng zawng a chen nghal bik si a. 


A thih ni atang khan Pathian min hmangaihna hi keimahah hian a chiang tulh tulh mai. Ka pasal thih hnuah Air Force Two-a thlawhpui a nih khan ka hmeichhiatpui nu ropui tak Usha Vance  hnenah hma hun ngaihtuaha lungngaihna chhumpui ka tawn mek paltlang dan tur ka hriat loh thu ka hrilh tlang vek a, ani chuan "Minute 15 chhung thlawhnaa kan thlawh chhung khan i fate nen thlawhnaah in chuang a, i fate chuan thil awmzia la hrethiam vek lovin an bengchheng hlut a, thlawhnaah an inawmtleina hmanruate a let pheng phung a, mi tin mai chu chhungrilah kan phawklek vek mai a ni. Nang erawh chuan minute 15 leka rei thlawh ngai a ni nain thlawhna tum hmuna tum vat vat i hmanhmawh hle thung a. Minute 15 chhung chu i hmang ral mai a, minute 15 dang pawh i hmang ral leh thei em em ang" tiin min chhang a. Usha, heng thu i chhak chhuah hian min hnehzia hi i man pha lo zawk hial maithei, a nihna takah chuan hetiang thu hi ka mamawh em em a ni. Nimahsela thil dang zawng aia pawimawh ber chu Pathian min thlamuanna leh min hmangaihna ka tem mek hi a ni a, a ropui ber bawk.


Charlie-a thah a nih hnuah mipui thinrim sahawk a awm lo va, khawlaiah buaina siam zawnga punkhawm a awm lo va, helna chhuak a awm hek lo. Heng aiah hian ka pasalin mit ngeia hmuh a nghahhlelh em em Pathian thua harhna zawk kan hmu ta thung a, a va ropui tak em. Kar liam ta maiah te khan kum 10 tehmeuh an Bible keu ngai tawh lo te'n an Bible an keu thar leh ta a. An naupan lai baka tawngtai tawh lo te'n tawngtaina hun te an hmang thar a, vawikhatmah Pathian Biak In-a la inkhawm ngai lo te'n Biak In an pan ve ta bawk. 


Charlie hian a chanchinbuah thuziah a uar a, thil thleng pawimawh hriatna atan mai bakah midang thil sawi chhinchhiahna atan a hmang thin. A thuziak tam tak zinga a ziah pakhat chu: Duhthlanna i siam te reng reng hian i thlarau nunah hnuhma an hnutchhiah vek a, fimkhur taka thutlukna siam hnua thlarau nuna hmasawn tura ke rawn pen te chu ka lo lawm em em vek a che u. Engtikah emaw i chhut let ang a, i nunah thu-tlukna dik ber i siam tih i hre chhuak ngei ang. A chhan chu thil dik tak a nih vang a ni. Ringtu nghet lo ni tawh sate pawh khan hre rawh u, rinna kawnga ke pen tharte kaihhruai hi kan tih tur kan ko-a innghat a ni.  He kaihhruai hna hi thatchhe taka thawh mai mai tur a ni lo a, an rinna chawm puitling turin tui hna thar kan siamsak reng tur a ni zawk. An rinna vawnghim la, thantir ang che  


Office a thlen veleh Charlie hian a contact list-a awm zawng zawngte chu Bible chang a thawn vek thin a, tuna kan zinga mi tam tak hian he a thil tih hi in hriatpui a, in hlawkpui hle tih pawh ka hria. Pathian rinna nghet neih hi ngaia neih theih niin a hria a, ngaiah i neih a, i nunpui luih tlat chuan rinna chu a thang lian zel dawn tih pawm tlattu a ni. Hei erawh a hre chiang - Rinna chi chu tuh a nih veleh tichhe turin hmelmapain a thlem dawn che tih hi. Chutiang hun a lo thlen pawhin Pathian a hnai reng tih hre tlat ang che. Pathian hnen thleng turin i thlarau nun chu Krista hnenah thlenpui tum tlat zel ang che. Bible chhiar uar thar la, chawlhniah awm mai mai lovin inkhawm lo uar thar la, thlemna hrang hrang lakah leh he khawvel zuna uaina hrang hrang lakah lo tlan chhuak hram bawk ang che. Isua hnungzuitu nih hi thil awlsam a ni lo a, awlsam tura ngaih tur pawh a ni hek lo. 


Lal Isua'n tupawhin amah zui a duh chuan mahni inphata zui tur te, kraws pu-a zui tur tein min chah a, neksawra a awm tur thu te a sawi a, amah zuitute pawh nekchep leh tihhrehawma kan awm tur thu thlengin a lo sawi lawk vek tawh a nih kha. Heng thu hi a hriat chian em avangin ka pasal Charlie khan hlim takin a thih thlengin a kraws a pu a ni. Heng thu hi kan zavaia kan hriat ka duh takzet. Ni e, Charlie hi duh ai chuan a thi hma mah mah chu a ni e.  Thi tur pawhin a inpeih em em reng bawk si a. Tih hmaih leh tih hman loh a neih a awmin ka hre lo. A hmaah khan tih tur harsa leh khirh leh hlauhawm kha a awm lo ni berin ka hria a, a hlauh avang emaw harsatna avang emaw-a tih loh a neih ka hre lo. He khawvel hi inchhirna nei miah lovin a kalsan a, nitin hian a tih tur reng reng a theihtawp zaah za chhuahin a ti fel vek zel a ni.  Hei erawh hria ula ka duh hle mai. Charlie khan hna thawh zawh loh neiin khawvel a chhuahsan tih hi. A tih tur a ti kim lo tihna erawh a ni lo. Ka ngai dawn e mai, ka ngai dawn takzet.  A chhan chu kan inneihna thutiam leh kan nupa nun leh kan chhungkua hi a par mawi em em a, a mawi zual zel bawk ang. 


Charlie nun khalh kaltu lian ber chu America chhungkuaa Pathian thua harh tharna thlentir a tumna kha a ni. Thalaite hmaa thu a sawi reng rengin Pathianin inneihna a dah ropuizia a hrilh ngei ngei zel a, Pathian duh dana nupui pasal inneihna chuan keini chunga thleng ang rah chhuah duhawm tak a rah chhuak thin tih hrilh te kha nuam a ti thin hle. Mi tam takin i pasal hian a zinsan fo thin chung chein engtin nge rinawm taka in inneihna thuthlung in vawnhim theih bik tiin zawhna min zawt fo thin. A chhanna chu kan thuruk, hmangaihnaa phuar ngheh tlat chu a ni. Inrinni apiangin khawi hmunah pawh awm sela Charlie hian thuziak min thawn ziah a, inrinni apiang hian a hmaih ngai lo. A thuziakah chuan hapta khat chhunga  a hun hman dan tlangpui a tarlang a, kan fate leh keimah avanga a lawmna a tarlang ziah bawk. A thuziak tawp lamah chuan ngei ngeiin zawhna mawi tak hi min zawt ziah bawk a. Chu a zawhna chu: "I tana pasal tha zawk ka neih theih nan engtia nung turin nge min duh?" tiin. 


Charlie hian Pathian duh dan taka chhungkaw pa ber nih a tlin takzet a, Pathian rawngbawl turin a chungkua min hruai hneh em em mai a ni. 


He ka thusawi lo thlirtu mipa zawng zawngte ka chah duh chu Charlie nuna entawn tur awm hi entawn a, kristian mipa nihna dik tak nunpui ngam ve turin chona ka siam a ni. I chhungkaw tan innghahna  tlak ni la, huaisen bawk ang che. I nupui kha hmangaih la, a kawng hruaitu ni ang che. I fate hmangaih la, venghim ang che. I chhungkuaah Pathian thu-ah puithiam hna thawk ang che. chhungkaw hruaitu ni satliah mai lovin i nupui tana zui ngam pasal tha leh puithiam nih tum ang che. I nupui kha i chhiahhlawh a ni lo a, i hnuaia inhlawhfa pawh a ni hek lo. I nupui kha i bawih a ni lo a, nangmah puitu che a ni zawk. Hmelma ena inen tur in ni lo va, tisa pumkhat in ni a, Pathian ropuina tura lungrual taka thil ti thin tur in ni. 


Kei pawh Charlie-a innghah ngamna ka ni a, a chawlh-hahdamna ka lo ni tawh thin. A thurawn lakna hnaivai leh a mi rin ber ka ni a, a thian tha ber ka ni bawk. Amahah ka inchhunglut vek a, tih takzetin ka hmangaih a ni. Min hmangaih em avangin a tana nupui tha ber ka nih ngei ngei a ngai a, ka ni rêng bawk a. Nitin min zahna thu hi a nun leh thiltihin a lantir ziah a, a tana nupui tha tak ni turin Pathianin min siam a ni. 


Ka hmeichhiatpui te u, nangni pawh ka cho duh a che u. In hlutna leh in theihna hre chiang rawh u. Pathianin min siam chhan angin ka awm em tih hi kan chakna tehna tur chu a ni. Venghimtu kan ni a, tihuaisentu kan ni bawk. Vawnghimtu kan ni a, kan thinlung kawngka vawngtu kan ni bawk. Kan thiltih engkim hi kan thinlung atanga rawn luang chhuak a ni. Chhungkuaa nu i nih tawh chuan chhungkaw inrelbawlnaa dinhmun pawimawh leh hlu tak luahtu i ni tih inhre chiang ang che. Ka pasal hi a hna thilah a zin fo a, a theih chen chenah chhungkuain kan zin ho thin. Ka pasal zin a lo haw hian kan chhungkua hi taksa, rilru leh thlarau lama a hahchhawlhna leh thawk a lakna a ni takzet tih hi huai takin ka sawi ngam. Hla taka a zin avang emaw, min zin chhuahsan fo avang emaw, a lo haw har avang emaw tein lungawi lohna ka lantir ngai reng reng lo va, chu ai chuan kan in leh kan chungkua hi a tan a inhawng reng a ni tih ka hriattir zawk thin. Zinkawng a zawh lai pawha lo thlen vat vat a chak theihna turin kan chhungkua hi ka lo buatsaih thin a ni. Kan chhungkuaah tlatlum zawk kan awm ka duh lo va, thawkdun kan ni a, kan thawhna mual a inang lo mai zawk a ni tih hi ka hriat nawntir fo thin. 


Charlie leh a hna inkarah hian lo tlakzep ka tum lo a, a hna tha taka a thawh theihna atan a bulah ka lo ding zawk thin. Amah nena kan innei hi ka nuna thil thlengah chuan a tha ber a ni a, a nuna thil thlengah pawh a tha ber  a ni tih ka hriatsak bawk. Hetianga inneihna hlimawm hi mi tinin tawng ve se a duhsak em em a ni. 


Chutiang taka inneihna hlimawm chu Pathianin a duh dan pawh a ni tih kan hriat ka duh a, he thu hi ka sawi tawp theih loh thil chu a ni bawk. Hun lo la awm turah pawh ka sawi zel ang. Nimahsela kan pa tih tum ber chu nupui pasal la nei lo te hnena inneihna thianghlim hlutzia hriattir a ni a, hemi hna thawk turin pawl a din a, America-ah hian thil dik lo lian tak a awm mek a, a bik takin thalai zingah a hluar zual hle. Hetianga thil dik lo hluarna thalaite hian kawng dik kawhhmuh an mamawh takzet si a. Charlie khan kawng dik zawh tur hre lo te, tih tum nei lo khawpa beidawng te, rinna reng reng nei hauh lo te, dam chhan nei lo nia inhriate, thinrimnaa khat nun nei te hnena kawng dik kawhhmuh leh chhanchhuah hna thawh hi ka pasal hian a veiin ke a pen nasa em em a. Tanpui vek a duh a, Turning Point USA-ah thlamuang taka riahrun rem turin hna a thawk rim hle. Zirna sikul hrang hrangah thu sawiin a kal a, kawng tha leh nun chhenfakawm neih dan a kawhhmuh thin. 


Ka pasal duhtak Charlie khan thalai te nun tlabal siamthat a duh reng a, ama nunna latu pawh kha midang ang bawkin chhanhim a duh tih ka hria. Ka pasal duhtak nunna latu thalai naupang tak kha kan pain a hmangaih a ni. Min Chhandamtu Isua Krista chuan- Ka pa, ngaidam rawh, an thiltih hi an hre lo a ni" a ti. Ka pasal nunna hlu tak min laksaktu hi ka ngaidam e. Ka ngaidam tih ka puang e. A chhan chu amahah Lal Isua'n hna thawh a duh a ni. Charlie pawhin a ngaidam ngei ang tih ka hria. Mi huatna rilru kan put laia chhanlet dan tha ber chu huat let ve loh hi a ni. Pathian thu atanga kan hmuh chu hmangaihna, hmangaihna chauh a ni. 


Kan hmelmate kan hmangaih tur a ni a, min phiarrutute kan hmangaih tur a ni. 


Khawvel hian kan pa pawl din - Turning Point USA hi a mamawh a ni. Kawng dik lo leh boralna kawng zawh mek thalaite chhantu tur pawl hi khawvein a mamawh em em chu a ni. Tun dam laia boralna lamtluang zawk mek te chhanchhuah tluka hna ropui dang a awm chuang lo. Vawiinah hian ka tiam a che u, kan hnathawh mek hi tun aia nasain kan kalpui dawn tih hi. 


Turning Point USA CEO atana ruat thar ka ni hi ka tan chuan chawimawina sang tak a ni. Hetiang dinhmun chelh tura ruat ka ni hi ka ngai thutak hle. Ka pasal nen khan thil tih tum neih kawngah kan inthurual thin hle a, a hmathlir chu ka hmathlir a ni ve zel. Tunah erawh a hmachhawp chu ka hmachhawp a lo ni ve ta. Amah hre reng chungin tunhma zawng aiin a let sawm zetin tha kan thawh hnem zual ang tih ka puang duh. Ringtu tha kan siam belh anga, pastor tha tak tak kan chher chhuak zel bawk ang. Ni e, zirna in kawt leh hmun remchangah Pathian thu zirtirna kan kalpui chhunzawm zel dawn a, inhnial fiamna leh Pathian thu-a inkawmna hun tha pawh kan nei uar zel ang. 


Kan Constitution kan siam that tur ber chu mihring lama intuai tharna a ni bawk ang. Thusawi thei mihring, Pathian ring tlattu mihring kan ni a, thu sawi tur leh ring turin dikna chanvo kan nei bawk a ni. He kan dikna chanvo hi mahni mihringpui inthahna avang mai maiin kan chân hlen phal hek lo vang. Hemi awmzia chu mite hnenah Pathian thu hril kan bansan dawn lo a, chanchin tha kan hril zel dawn tihna a ni.


Tunah in hmaah ka lo din mek lai leh ka hmaa ka pasal thlalak mawi tak ka hmuh hian kum 13 liam taa ka pasal nena kan hun tawn ka mitthlaah a lo lang uar uar mai. Chutih lai chuan kum 18 leka upa a ni a, a phone-ah mi biak tur number pakhat chauh a awm a. High School Hall a tlan hual a. Amah lo hmutu mi thenkhat chuan a â ta emni aw tiin a thiltih atthlakzia chu an sawi sup sup hlawm a; nimahsela ani chuan a thiltih chu a ât vang a nih lohzia a hre chiang hle thung. Khawvel thlak danglam a tum tih a hre chiang hle a, a hnuah a tihlawhtling ta rêng bawk a. 


Charlie-a hrungnun kha kan ram inenlet theihna tura kawihsapir dik tak a lo ni. Thilmak tak zawng a lo ni. Kha thilmak tak kha i hring nunkawng zawh mek a tha zawnga kuai hertu lo ni ve mawlh rawh se. 


Kawng engkimah tawngtai thlahthlam lo la, huaisenna rilru pu tlat reng bawk ang che. Chhungril mawina leh nungchang tha neih reng tum bawk la. Thil thar pal tlang lamah bengvar la, chhungkaw pawimawhna hre reng ang che. Rinna nun nei turin i nun hmang fimkhur bawk la. A pawimawh berah chuan Isua Krista thlang tlattu lo ni ang che. Ka hmangaih a che, ka pasal duhtak Charlie. Duhtak. Chhuang takin min lo thlir zel ang che. 


Lalpa'n malsawm che u rawh se. Lalpa'n America malsawm rawh se."


I ngaihthlak duh chuan hei hi hmet rawh





Friday, 19 September 2025

Internet-in naupang nunna a chhan chhuak

- Joel Lairemsanga


Kum 6 leka upa Witten Daniel chu hrisel tha taka a awm laiin a che thei lo thut a, a tawng tha thei ta lo a, thawk a harsat zui bawk a, a chhungte an mangang hle. Doctor an pan chuan hritlang satliahah a lo ngaihsak a; nimahsela chu ai chuan a lo serious zawk daih si a. 


Zana a nu muhil thei lo chuan Google-ah thu ziak a chhiar a, chu chuan a fapa nunna chu a chhan chhuak ta daih mai.


New York Post-in a tarlan danin kum 2025 April thlaah khan luhai leh luna nasa takin a tlak buak avangin Witten chu damdawi inah hruai a ni a, amah lo entu doctor chuan hritlang a la na hle niah ngaiin damdawi a lo chawh a, ngaih tha taka awm zui turin thurawn a pe. 


Nimahsela doctor an pan atanga  darkar 24 chhungin a dinhmun a danglam chak hle a, a tha zawng ni lovin a chhe zawngin a danglam zawk lehnghal a. A kal thei lo a, a tawng tha thei lo a, thawk harsa a ti zui ta zel bawk. A hnuah phei chuan nikhua hre lovin a awm zui ta hial nghe nghe. 


"Hetiang hian i fapa kha awm ve ta sela a mangan thlak dan tur chu min hriatthiampui ngeiin ka ring" tiin a nu - Casey Daniel chuan KCBD hmaah a sawi. 


Chutia nikhua hre lova a leh tak mai avang chuan daktawr te'n khawl hmangin an thawk chawptir a, test chi hrang hrang an ti nghal bawk. Test result a lo chhuah chuan hritlang mai mai a lo ni aw zawng lo. Natna vang leh hlauhawm em em, thluaka thisen zam atanga thisen put natna a lo ni daih mai.


Hetianga thluaka thisen zam atanga thisen put natna hi Cavernoma tih a ni a, natna vang tak niin mi 500 zinga mi pakhatin vei theihna chance an nei nia ngaih a ni. 


He natna vei mi thenkhatah chuan a natna hi a lang chhuak mai lem lo a, a lan chhuah erawh chuan a hlauhawm hle thung. Kaih te, thiput te, luna em em te, khaw hmuh fiah lo thut te leh taksa zawi ngawih ngawih te a thlen ta thin a ni.  He natna zaa sawmhnih chu inthlahchhawn atanga lo awm a ni.


Doctor-te chuan Casey chu thil awmzia chiang takin an hrilh nghal a, a fapa hi a dam chhuak a nih pawhin a kal thei tawh kher lo maithei a, a dam chhungin khawl hmanga thawk chawptir emaw, pipe hmanga chaw pek emaw a ngaih tawh tur thu te an hrilh. 


Kar hnih liam ta maiah khan Witten-a hi an school baseball club tana khel tura thlan a ni a, tunah erawh a hma hun tur a thim ta hle. 


Mangang viau mahse Witten-a nu - Casey chuan beidawn leh der a tum hauh lo. Zanlaiah chuan a muhil thei lovin Google-ah thil hrang hrang a chhiar a, chutah chuan Cavernoma zai thiam bik UTHealth Houston-a Neurosurgeon Dr. Jacques Morcos-a thuziak a chhiar fuh hlauh mai . 


A chhiar zawh veleh Dr. Morcos hi email a thawn nghal a, doctor hian rang takin a rawn chhang let a, "Thlalak mi rawn thawn te hi uluk takin ka lo en a, enkawl dam theih ka beisei e" tiin. 


Rang lutukin Witten-a chu Houston-ah thlawhpui nghal a ni a, chutah chuan Dr. Morcos leh Dr. Manish Shah te'n darkar li chhhng zet uluk takin an lo zai a, an hlawhtling hle. 


Zai zawh hnu darkar reiloteah Witten-a hi a lo harh chhuak a, pangngai takin a thaw thei a, a tawng thei zui nghal bawk.


Thla khat leh a chanve hnuah chuan an chenna in panin an haw leh ta a, an hlim kher mai. A piancham vawi sarihna pawh hlim takin an lawm thei ta nghe nghe. A lehkha zir a chhunzawm thei a, baseball pawh tha takin a khel leh thei ta bawk. 


"Ka thiante hmu leh theia min siamtu Dr. Morcos leh Dr. Shah te chungah ka lawm takzet a ni" tiin a sawi.


Dr. Shah chuan - "Baseball a khel lai thlalak min thawn turin ka ngen a, hlim taka a khel lai kan hmu leh thei ta e" tiin a sawi ve bawk. 


Witten-a nu - Casey chuan a fapa chunga thil thleng chu rapthlakin beidawnthlak viau mahse beidawnna kara Google-in a fapa nunna a chhan chhuak chu theihnghilh theih a ni lo vang tiin a sawi.


He thu atang hian internet thiltihtheihzia leh tangkaizia kan hre chiang hle awm e. Kan internet hi a tha zawngin kan hmang nge min tichhetu atan kan hmang tih i ngaihtuah theuh ang u.  


I ngaihthlak duh chuan hei hi hmet rawh




Thursday, 18 September 2025

Donald Trump chuan India chu US tana ram hlauhawm a ni a ti.

-- Joel Lairemsanga


US President Donald Trump chuan US tana ram hlauhawm tak tak, ruihhlo siam chhuaktu leh thawn chhuaktu ram nia a hriat ram 23 hming a tarlang a, heng zingah hian India, Pakistan, China leh Afghanistan te an tel ve. 


Donald Trump chuan heng ram 23 te hian ruihhlo siam chhuah leh US-a  thawn luhah pawisak an nei miah lo a, chuvangin US ram himna tiderthawng thei khawpa ram hlauhawm leh him lo an ni a ti. 


Tun thawhtanni September ni 15, 2025 khan Trump hian heng ram 23 te list hi US Parliament-ah a theh lut a, hetianga US Parliament-a pharh hi 'Presidential Determination' tih a ni. 


Ram 23 a tarlan te chu - Afghanistan, Bahamas, Belize, Bolivia, Myanmar, China, Colombia, Costa Rica, Dominican Republic, Ecuador, El Salvador, Guatemala, Haiti, Hondurus, India, Jamaica, Laos, Mexico, Nicaragua, Pakistan, Panama, Peru leh Venezuela te an ni. 


State Department tarlan danin heng ram 23 zingah pawh hian Afghanistan, Bolivia, Myanmar, Colombia leh Venezuela te phei hi chuan ruihhlo hi an do lo mai pawh ni lovin do tumna an nei lo hrim hrim a, chuvangin US chuan ruihhlo do kawngah ke pen ve tawh turin a chah a ni a ti. 


I ngaihthlak duh chuan hei hi hmet rawh





Tuesday, 16 September 2025

Thlawhna upa tawh tak, la hman mek si te

- Joel Lairemsanga


Tun tum chu thlawhtheihna upa tawh tak; nimahsela chhan hrang hrang avanga la hman mek te chanchin i lo sawi dawn teh ang. Thlawhtheihna kan sawi tur hi chi hnihin - indo thlawhna leh mi nawlpui phur thlawhna tiin kan then dawn nia.


1. Boeing B-52 Stratofortress:

       Hei hi US Strategic Bomber a ni a, kum 1952 khan a vawikhatna atan a thlawk chhuak a, kum 1955 atang khan sipaite'n an hmang tan. Kum 70 zeta upa a ni tawh nain tun thlengin a la service a, kum 2060-ah chuan chawlhtir tumna a awm ve ta bawk.

B-52 hi thlawhna hman rei ber leh rintlak em em a ni a, engine pariat a nei a, US nuclear ralthuam hlauhawm ber pakhat a ni rei ta hle.

Vawi tam tak thuam that leh tihchangkan a ni tawh a, tuna an thuam thar ber chu B-52H variant tih niin kum 100 lo awm leh tur chhung pawha la rintlak hle turah ngaih a la ni hial. 


2. Lockheed U-2 Dragon Lady:      

       Hei hi US tana enthlak hna thawktu thlawhna a ni a, a thlawh chhuah hmasak ber chu kum 1955 daih tawh khan a ni a, kum 1956 atang khan a thawh tur tak a thawk tan ta char char a ni. Kum 69 zet hna a thawk tawh naa tunah pawh a la tangkai hle. 

Hmun sang tak tak atang pawhin en thlak hna a thawk thei a, drone changkang tak tak lo chhuak zel mahse U-2 thlakna tura drone duhthusam an la siam chhuak tlat si lo a ni. 


3. Boeing KC-135 Stratotanker:

       Hei hi van boruak sang taka thlawhna tuialhthei phurtu thlawhna a ni a, US ta a ni. Kum 1956 khan a vawikhatna a tan a thlawk chhuak a, tih tak thlakin kum 1957 atang khan hman rim niin, kum 68 hnuah meuh pawh a la tangkai hle. 

Boeing 707 pianhmang entawna duan a ni a, US-in khawvel khawi hmun pawh thlawhna hmanga a thlen theihna tura a kila kung tangkai ber pakhat a ni. 

Muangchangin KC-46 hmanga thlak mek ni mahsela KC-135 tam takin hna an la thawk suau suau reng a ni. 


4. Mikoyan-Gurevich MiG-21:

       Hei hi Russia indo thlawhna siam chhuah a ni a, kum 1955 khan a vawikhatna atan thlawh chhuahtir chhin a ni. Kum 1959 atang khan hman tak tak tan a ni a, kum 65 chuang zeta upa ni tawh mahse hluihlawn a la ni thei meuh lo.

Ri aia chaka thlawk thei indo thlawhna siam chhuah tam ber a ni a, ram 60 chuangin an hmang nghe nghe. India pawh hian hun rei tak a hmang tawh a, kumin 2025-ah hi chuan a chawlh-hah dam-tir hlen ve dawn ta a ni. Vietnam leh ram thenkhat erawh chuan an la hmang uar hle. 


5. McDonnell Douglas F-4 Phantom II: 

       Hei hi US siam niin hna tam tak thawk thei multirole fighter tih a ni. A vawikhatna atan kum 1958 khan a thlawk chhuak a, kum 1950 atang khan service-tir niin, kum 60 chuang zeta upa a nih tawh hnuah pawh Iran leh Turkey leh ram thenkhatah chuan an la hmang rim hle. 

F-4 hi US leh Russia inep nasat hun Cold War laia indo thlawhna lar tak a ni a, US bakah NATO, Middle East leh Asia ram thenkhatah te hman a lo ni tawh thin a. A siamtu US hian kum 1996 khan a chawlhtir tawh a, ram thenkhat erawh chuan an la hmang thung.


6. Dassault Mirage III:

       Hei hi France siam indo thlawhna a ni a, kum 1956 khan a vawikhatna atan a thlawk chhuak a, kum 1961 atang khan sipaite'n an hmang tan.  Kum 60 zeta upa a ni tawh nain ram thenkhat chuan an la hmang tangkai hle.

Mirage III hi France-in supersonic fighter a siam chuah hmasak ber a ni a, Argentina leh Pakistan-ah te a hralh chhuak nasa hle. A hnu zela thuam changkan deuh te chuan thil an la tithei em em mai a ni. 


7. Tupolev Tu-95 Bear: 

       Hei hi Russia bomber a ni a, kum 1952 khan a vawikhatna atan a thlawk chhuak a, kum 1956 atang khan a service tan. Kum 69  zeta upa a ni tawh naa tun thlengin la hman mek a ni.

Technical taka sawi chuan turboprop a nih avangin jet huangah a dah theih loh; nimahsela bomb thlak chi thlawhna thlawk hla chi a nih avangin B-52 bomber el phakah ngaih a ni. Russia hian strategic bomber angin tun thlengin a la hmang.


8. Boeing 707: 

       Hei hi passenger phur chi thlawhna a ni a, kum 1957 khan a vawikhatna atan thlawh chhintir a ni a, kum 1958 atang khan hman tan a ni thung. 

Kum 60 chuang zeta upa ni tawh mahse ram thenkhat air force-te chuan sipai thiar velna atan an la hmang mek a, mi nawlpui chuanna atan hman a ni bawk  


9. Gulfstream II/III: 

       Hei hi sumdawng thlawhna tia hriat a ni a, kum 1966 khan a vawikhatna atan thlawh chhintir a ni a, kum 1964 atang  khan hman tan a ni. 

Kum 50 laia upa ni tawh mahse tangkai taka hman a la ni a, passenger phurhna atana an hman hnuhnun ber chu kum 2019 kha a ni a, tunah erawh chuan bungrua phurhna atan hman a ni ta thung.

I ngaihthlak duh chuan hei hi hmet rawh




Saturday, 23 August 2025

India-in ralthuam siamna tur lung tha mi Mizoramah a zawng

- Joel Lairemsanga


August 21, 2025 chhuaka The Times of India-in a tarlan danin indo thlawhna leh ralthuam hlauhawm tak tak te, electronic hmanrua chi hrang hrang leh natna zawn chhuahna khawl siamna atana tangkai ber mai thir lam chi khat - ''Rare Earth Minerals'' chu India-in a ram chhunga Mizoram State-ah a zawn hna a thawk tan ta a, Mizoram bakah hian Assam State-ah a dap hna a thawk ve bawk. Hetianga hma a lak chhan chu  ram dang lung tha mi hmu tai reng lo tura mahni ram chhung leilung hausakna nasa taka dap tul tihna a awm vang a ni tiin Union Coal and Mines Minister G. Kishan Reddy chuan a sawi. 


Minister-in a sawi zel dan chuan Mizoram leh Assam-ah hian an duh ang leilung hausakna an hmu chhuak a nih pawhin a laih chhuah hna laih nghal bawrh bawrh a ni dawn lo va, heng State sawrkar-te hi biakrawn hmasak an niin an dan siam leh thuneihna te zir chian a, zawmsak an ni ang a ti bawk. 


ANI-in an kawmnaah Minister hian - ''Arunachal Pradesh chu lungalhthei laih chhuahna hmunpui ni turin buaipui mek a ni a, Mizoram leh Assam-ah erawh lung tha mi zawn hna kalpui mek a ni. Kan hriat angin India Hmarchhak State-te hian dan chi hrang an ngah em em a, inpawh takin kan indawr anga, kan inrem veleh a tak taka laih chhuah hna kalpui tum a ni'' a ti. 


Minister hian Parliament-a Bill pass thar Mines and Minerals (Development and Regulation) Amendment Bill 2025 pawh a sawi kai a, he Bill pass thar hi lungalhthei leh lung tha mi laih chhuah chungchang thununtu Bill thuam thatna bik a ni nghe nghe. ''MMDR dan felhlel lai apiang a siam that hna leh thawm belh hna kan kalpui zel dawn a, leilung hausakna hralh leh zawrh kawngah pawh hma sawn zel kan tum. Rare Earth Element-te hi lung tha mi leh tangkai em em a ni a, cellphone atanga indo thlawhna tha ber ber thlenga siamna atan hmanraw tangkai tak a ni a, lung hlu tak a ni. He lung atang hian thir chi khat lak chhuah thin a ni. 


Tun dinhmunah chuan heng lung tha leh tangkai te hi ram dang atangin kan la lut reng a; nimahsela tun hnai atang hian kan lak luhna ram te'n harsatna min siamsak ta fo a, chuvangin India hian mahni ram chhung ngeiah a dap hna kan kalpui ve ta a ni'' tiin Minister hian a sawi zui zel bawk.


 Geological Survey of India-in a tarlan danin kum 5 kal ta atang khan India hmarchhak ramah leilung hausakna dap chhuah hna Project 108 zet kalpui a ni a, kum 2022-2023 chhung khan project 23 zet chu phur taka kalpui a la ni nghe nghe. Financial Year 2024-2025 leh 2030-2031 chhung atan hian Project 1200 kalpui a ni a, rare earth element hmuh tumin ngawrh taka hna thawh zel tum a ni.

  

Lung tha mi zawng hmu tur hian India sawrkarin National Critical Mineral Mission a din a, he mission hian kum 2031 thleng hna a thawk dawn a, a hman atan Rs.Vaibelchhe 16,300 zet dah a ni nghe nghe. He mission-ah hian Company leh publlic sector hrang hrangin Rs.Vaibelchhe 18,00 zet an invest bawk ang. 


An tum ber tur chu lung tha mi laih chhuah hna thawh te, a sawngbawl hna leh hman nawn hna thlengin an kutkawih vek dawn a ni. India sawrkar chuan mimal company-te pawh India ram pawnah lung tha mi zawn hna hi inthlahrung hauh lova kalpui turin thurawn a pe hial bawk. 


Ralthuam lama intlansiakna lo sang zelah tunlai chu ram tinin lung tha mi hi an hmu tai em em vek ta mai a ni ber e.


I ngaihthlak duh chuan hei hi hmet rawh